Дьөһөгөй оҕото барахсан тыйыс усулуобуйалаах хоту дойду дьонугар өлбөт мэҥэ уутун кэриэтэ өрөһүлтэ, сындыыс сулус, миинэр миҥэ буолан кэлбитэ. Билигин төһө да сайдыы кэлэн араас сүүрдэр көлө элбээбитин үрдүнэн, тыа дьоно үксэ сыспай сиэллээхтэрин эспэккэ, көрө-харайа сылдьаллар. Былыр- былыргыттан өбүгэлэрбит ыһыах ыһар тэрээһиннэрин сүрүн суолтата сылгы төрүөҕэ элбээтин диэн Дьөһөгөй Айыыттан көрдөһөн оҥороллоро эбит.
Билиҥҥи кэмҥэ Ыһыах бырааһынньыгын саамай кэтэһиилээх-күүтүүлээх тэрээһинэ ат сүүрдүүтүн күрэҕэ буолара чахчы. Түөрэм туйахтаахтар сүүрэллэригэр сөптөөх ардаҕа суох күн-дьыл туран биэрдин диэн сэмээр бары көрдьөһөн, күрэх буолар сиригэр кыралыын-улаханныын дьон-сэргэ тоҕуоруһа мустаннар, ханнык аттар сүүрэллэрин, ким ата буоларын ыйыталаспыт, испииһэк көрдөөбүт, уксааһыннар, кэпсэтии-ипсэтии күөстүү оргуйан, сүүрүүк аттар күрэххэ киирэн буору бурҕатан сүүрэн саҕалаатылар да ыһыы-хаһыы, сүүрдээччилэргэ ыалдьыбыт дьон элбиир.
Быйыл Дьааҥы улууһун Адыаччы нэһилиэгэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйүнэй Үрүҥ Тунах ыһыах буолла. Бу сүрдээх улахан тэрээһиҥҥэ ат сүүрдүүтүн күрэҕэр Эбээн Бытантай улууһуттан икки хамаанда тэриллэн, сүүрдэр аттарын илдьэн ыраах айаны айааннаан тиийэннэр, ситиһии кынаттаах буоллулар.
Ол курдук, бу күрэх туһунан Дьааҥы улууһун дьаһалтатыгар үлэлиир, Адыаччы нэһилиэгин ыһыаҕын тэрийсибит Мария Слепцова кэпсээтэ:
- Хамаанданан түмүккэ 1 миэстэ — Табалаах 1 хамаандата, тириэнэр Эверстов Евгений Емельянов, 100 тыһ. Прудецкайдар дьиэ кэргэттэрэ туруордулар.
2 миэстэ — Саккырыыр — 1, тириэнэр Бочкарев Дмитрий Дмитриевич, 90 тыһ. солк.
3 миэстэ — Остуолба хамаандата, тириэнэр Горохов Владимир Герасимович, 80 тыһ. солк. Адыаччы нэһ. суоппарыттан.
4 миэстэ – Табалаах-2, тириэнэр Жирков Роман Елисеевич, 60 тыһ. «Дьааҥы сылгыһыттара” бассаап бөлөх дьонуттан.
5 миэстэ – Саккырыыр-2, тириэнэр Слепцов Марат Прокопьевич, 50 тыһ. солк. «Дьааҥы сылгыһыттара” бассаап бөлөх дьонуттан.
Уопсай түмүгүнэн “Бастыҥ тириэнэр” — Эверстов Евгений буолла, 50 тыһ. солк. харчынан наҕараадаланна, бу оройуон дьаһалтатын бирииһэ.
«Эдэр сүүрдээччи” аатын Табалаахтан Потапов Кирилл (2008 с.т.) ылла уонна 11 тыһ. солк. суумалаах бирииһи тыа хаһаайыстыбатын салалтатын кэлэктиибиттэн тутта.
«Бэтэрээн сүүрдээччи” – Чөрүмчэттэн Христофор Рожин, (1966 с.т.) уонна 11 тыһ. солк. сууммалаах бирииһи тыа хаһаайыстыбатын салалтатын кэлэктиибиттэн тутта.
Адыаччы нэһилиэгэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир ыһыахха, от ыйын 6-7 күннэригэр «Түөртүүр түөрэм туйахтаах Дьөһөгөйүм оҕото» добун ат сүүрдүүтэ буолан ааста. Уопсайа 54 ат 8 хамаанданан 7 нэһилиэктэн уонна ыаллыы сытар Эбээн-Бытантай улууһуттан кэлэн кытыннылар.
Дьааҥы оройуонун нэһилиэктэрин баһылыктарын түмсүүтэ, бэрэссэдээтэл Иванов Владислав Михайлович туруорбут бирииһин, 100 тыһ. солк. 1600 м. кыайбыт Сындыыс диэн ат, сүүрдээччи Слепцов Радислав Табалаах-1 хамаандатыттан ылла.
Ону тэҥэ Дьааҥыга уонна Эбээн Бытантайга олорор биир дойдулаахтарыттан 100 тыһ. солк. уу харчынан икки хамаандаҕа туттардыбыт.
Дьааҥыга олорор биир дойдулаахпыт, ытыктабыллаах Екатерина Алексеевна Портнягина төрөөбүт дойдутуттан ат сүүрдүүтүгэр кытта кэлбит оҕолоругар Стручков Валентиҥҥа 100 тыһ. солк. сертификат туттаран, эдэр сүүрдээччи үөрүүтэ үксээтэ.
Сиһилии сырдаппыт Мария Слепцоваҕа улахан махталбытын тиэрдэбит.
Бу тэрээһиҥҥэ уолаттарбытыгар күүс-көмө буола сылдьыбыт биир дойдулаахтарбыт элбэхтэрин көрөн үөрдүбүт уонна Күннэй Алексеевалыын кэпсэттибит.
— Биир дойдулаахтар бары мустан, түмсэн түһүлгэлэммиппит, онно Мария Иннокентиевна Слепцова уонна Егор Егорович Колесов олус көмөлөстүлэр.
Дьиэ-уот булан, уолаттар сырыыларын дьаһайан, Валентины бырайыастаан куоракка атаараннар. Өр олорбут дьон диэх курдук, кинилэргэ муҥура суох улахан махталбытын тиэрдэбит.
Ыһыах үрдүк таһымнаахтык ааста, Эбээн Бытантайтан элбэх киһи кэлэн араас күрэхтэргэ кыттыыны ыланнар, Дьааҥҥы дьонун сөхтөрдүбүт, түмсүүлээх, көхтөөх дьон диэн биһирээтилэр.
Полицияҕа үлэлиир спортсмен уолаттарбыт хапсаҕайга киирсэннэр, Вадим Корнилов 3 миэстэ, Аскалон Захаров 2 миэстэ буолбуттара, маны таһынан мас тырдыһыыга Аскалон киирсэн, 2 миэстэни ылан үөрүүбүт үксээбитэ.
Другина Диана Гаврильевна диэн кыыс “Кыыс Бухатыыр” күрэххэ 1 миэстэ буолбута, ийэтэ Кустуур эбит.
Уонна ат сүүрдээччи уолаттарбытыгар анал бириискэ кыттыспыт дьоҥҥо махтанабыт.
Нэһилиэктэр бэйэлэрин хамаандаларыгар бириис бөҕө туруорбуттара эмиэ. Биир дойдулаахпыт Портнягина Екатерина Алексеевна 100 тыһ. солк. сертификаты Валентин Стручковка “Кыайыыга дьулуурун иһин” диэн анал бириис быһыытынан туттарбыта эдэр сүүрдээччилэри өссө үрдүк ситиһиилэргэ көҕүлээтэ.
Кини биһиги тэринэн олорор түһүлгэбитигэр кэлэн, ас арааһын аҕалан күндүлээбитэ, киниэхэ улахан махталбытын тиэрдэбит.
Уопсай түмүгүнэн эттэххэ, барыта олус үчүгэйдик ааста, Дьааҥы дьоно-сэргэтэ көхтөөх, түмсүүлээх дьоннор эбиккит диэн сөхтүлэр.
Спортивнай күрэхтэһии буоллун, ат сүүрдүүтэ буоллун, аны ыһыахха кыайбыт кэрэ куобут эмиэ биһиги кыыспыт эбит.
Жокея суох хаалбыппытыгар Саян Горохов Адыаччыттан сылдьар уол сөбүлэһэн, Саккырыыр-2 хамаандатын сүүрдээччитэ буолбута. Туһахта диэн атынан 4800 м. 3 миэстэ ылан, Эбээн Бытантай улууһун хамаандатыгар эбии ситиһии кынатын бэлэхтээбитин иһин махтанабыт.
Маны тэҥэ улууспут баһылыгар Иннокентий Стручковка күүс-көмө, өйөбүл буолбутун иһин махталбытын тиэрдэбит.
Ити курдук бары биир сомоҕо буолан сүрдээх үчүгэйдик түмсэн, Адыаччы ыһыаҕын бэлиэтээтибит, күрэхтэргэ кыттыбыт дьоммутугар төһө кыалларынан күүс-көмө буола сатаатыбыт.