Биһиги Сахабыт сирин тыйыс усулуобуйата, тымныы кыһына соҕуруу дойду дьонун толуннарар. Бэл диэтэр, көтөрдөр күһүн буолла да эмиэ сылаас сирдэргэ талаһаллар. Онтон саамай тулуурдаахтара, кыһын ас булунар кыахтаахтара кыстыы хаалаллар.
Биһиги биир дойдулаахпыт, аҕалар түмсүүлэрин салайааччыта Виктор Горохов эбээн киһитин сиэринэн айылҕаҕа, тыаҕа олус чугас. Кини кыһыны кыстыыр чыычаахтар тустарынан олус интэриэһинэй хаартысканан дьүһүйүүтүн көрүҥ, сэргээҥ.
Таас турааҕа. Дьааҥы турааҕа.
Хахырыар (туундара хабдьыта)
Чооруос
Ыстытыай диэн ааттыыбын (черношапочная гаичка)
Барабыай
Тоҥсоҕой. Киргил
Хабдьы
Кыра тоҥхос
Кукаакы
Боочугурас
Онтон биһиги нэһилиэкпит – Түгэһиир гербэтигэр өбүгэлэрбит үҥэр-сүктэр көтөрдөрө — түгэс чыычаах ойууланар. Устуоруйа чахчылара бу курдук кэпсииллэрин Виктор сэһэргиир:
Түгэс (чооруос)
По историческим данным, в XIX в. тюгясиры делились на 3 территориально – административных рода: Южный, Средний и Северный. Большая часть тюгясиров входила в основной Южный род, во главе которой стоял староста (князец). Родовое самоназвание тюгясиров – «тюгес» или «эвын» — эвены. Очевидно, это названия тотемистического происхождения, предки тюгясиров почитали птичку «тюгес» (по – якутски чооруос), считая ее своим предком и покровителем. По сообщению И.С. Гурвича, при встрече с якутами тюгясиры обычно называли себя не эвенами или тюгясирами, а омуками, т.е. иноплеменниками.
Сардаана Копырина