Ким норуотун, дойдутун устуоруйатын билэр, үөрэтэр – ол дириҥ билиилээх, кэскиллээх суолу-ииһи саҕалыыр, сайар. Өбүгэлэрбит олохторун-дьаһахтарын, устуоруйа чахчыларын кэрэһэлиир, урукку дьыллар мындааларын кэнчээри ыччакка сэгэтэн көрдөрөр сырдык аналлаах биһиги улууспут түмэлин үлэтин туһунан Наталья Дмитриева сырдатта.
— Наталья Ивановна, музей үлэтин кэпсии тус.
— Мин бу дьыл бэс ыйыттан сүрүн үлэһит оннугар Эбээн-Бытантайдааҕы кыраайы үөрэтэр түмэлгэ киирэн солбуйа олоробун. Үйэм тухары атын наар биир эйгэҕэ үлэлээбит буолан миэхэ сонун үлэ диэн көребүн. Култуура салалтата, салайааччы Слепцов Степан Степанович, исписэлиис Ефимова Полина Пантелеймоновна үлэбэр өрүү төһүү күүс буолаллар, сүбэлииллэр-амалыыллар. Онон, олус ыарырҕаппакка үлэ тэтимигэр киирдим.
Улуус түмэлигэр сайыҥҥы сылаас кэми туһанан косметическай өрөмүөн оҥордубут, баһаарынай сигнализация, видеокамералары туруоттардыбыт, истиэндэлэри саҥардыы үлэтэ барда. Эбии өстүөкүлэ нөҥүө көрөр витрина куоракка сакаастаатыбыт, кыһыҥҥы суолунан тиэллиэҕэ. Ыстаакка сылдьар үлэһит соҕотохпун уонна дуогабарынан икки тиэхиниичэскэй үлэһит баар. Ол иһин наадаларга барар түгэммэр түмэл хатанан турарыгар тиийэр. Кэлэр сылтан улуус дьаһалтата үлэ көдьүүһүн көрөн, туһунан ыстаат эбии көрөрүн кэтэһэбит.
— Түмэлгэ киирии төлөбүрдээх дуо, туох чэпчэтии баарый?
— Түмэл улуустааҕы хааһына тэрилтэ буолан дьоҥҥо сааһыттан тутулуга суох киириитэ буор-босхо. Экспонаттар былыргы өбүгэлэрбит олохторун-дьаһахтарын, туттар бултуур малларын, таҥнар таҥастарын кэпсиир сыаллаах туһуламмыттар, онно анаан икки хос анаммыт. Оҕо тэрилтэлэрин кытта былааннаах үлэ ыытыахпыт. Устуоруйаны билэр оҕо инникилээх буолар диэни тутуһан төрөппүттэр оҕолорун аҕалан көрдөрүөхтэрин, иһитиннэриэхтэрин наада диэн санаалаахпын. Олохтоохтор уонна улуус ыалдьыттара улуус устуоруйатын интэриэһиргииллэр диэххэ наада. Билэрбинэн киирбит дьоҥҥо кэпсиибин. Эбээн омуга туттар малларын оҕо эрдэхпиттэн билэр буоламмын кэпсиирбэр чэпчэки. Онтон сылдьа илик дьон кэлэн билсиэхтэрин, көрүөхтэрин сөп. Үлэ чааһа сарсыарда 10 ч. киэһэ 18 ч. диэри. Эппитим курдук, соҕотох үлэһит буолан суох буоллахпына бириэмэни чопчулаан суотабай нүөмэрбэр билсиэхтэрин сөп.
— Инники былааннары сырдата түс.
— Сыл саҥатыгар ылыныллыбыт былаанынан үлэ барыаҕа. Дьонтон бэлэх быһыытынан сэдэх экспонаттары тутабыт, барыта докумуонунан оҥоһуллар. Ити үлэ чэрчитинэн нэһилиэктэргэ бара сылдьар былаан баар. Эбии үлэ ыстаата көрүлүннэҕинэ үлэ таһаарыылаах буолуоҕа диэн эрэнэбит.
— Наталья Ивановна, хаһыаппыт ааҕааччыларыгар, улууспут олохтоохторугар сырдатыыҥ иһин махтанабыт. Биһиги түмэлбит өрүү киһи-аймах устуоруйатын кэпсии турдун!
Сардаана Копырина