Соҕотохсуйуу
Дууһам миэнэ күлүүстээх,
Хараҥа хаптахчылаах
Хомолтоттон, кэлэйииттэн
Хорҕойор дьоҕус хороонноох.
Өйдүүр – өйүүр күндү киһим
Күрэммитэ күн сириттэн
Күүппэт аны, кини миигин
Үлэбиттэн кэлэрбин.
Күлэн – үөрэн, бултаан – алтаан
Киирэн кэлбэт дьиэтигэр,
Күөйэ тутан, кууһан ылан
Куппун – сүрбүн сылаанньыппат.
Кини суоҕар үлэ – хамнас
Кыайтарбатах абакката,
Күндү астан, бултан – алтан
Көрө матар хомолтото.
Саҥа – иҥэ хоммолтох
Сылаас тыын да иҥмэтэх,
Тымныы дьиэбэр киирэбин
Тулабын көрүнэбин.
«Киирэн кэлиэ» — кэтэһэбин,
Иччитэххэ эрэнэбин…
Суоҕун чахчы билэбин,
Ол эрээри, күүтэбин.
Оччогуйкаан сүрэҕим
Ону ончу ылыммат,
Оспот бааһын арыйан
Олох кырдьыгын билиммэт.
Санааларбын саһыаран
Харах уутун иҥэрэн
Сытар арай сыттыгым
Соҕотох мин түүҥҥү доҕорум!
Чуҥкунуур чуумпуга
Кууһар курус кутурҕан,
Соҕотоҕун хааллаахха
Ааспат – арахпат Ахтылҕан!
.
Бу хоһоону 2009 с олохтон туораабыт
кэргэним И. Горохов сырдык кэриэһигэр
******
«Икки сулус»
(Культура сылыгар)
Илин – арҕаа саҕахха
«Икки сулус» умайда.
Итии тыыннаах күрэххэ
Икки сүрэх угуйда
Бытантайым сиригэр
Бүгүн ырыа ыһыаҕа
Талба – талаан аһыллар
Түһүлгэтэ түстэнэр.
Кылыһахтаах куоластаах
Кыталыгы санатан
Кынтагаркаан таһаалаах
Кэрэ куобут ыллаата
Ыраас ырыа тылыгар
Ыксаласта уол оҕо,
Ыллаатылар кыттыһан
Ылластылар сүрэхтэр.
Дууһа кылын таарыйан
Дьиэрэһийдэ кэрэ ырыа
Долгуйдулар эдэрдэр
Дорҕоон алып күүһүттэн.
Илин ыраах саҕахпыт
Имэ кытта тэтэрдэ,
Арҕаа хаардаах очуостар
Арҕастара кылбайда.
Ыра санаа ырааһын
Ыраах сулус чугаһын
Ыллыыр эдэр ыччаппыт
Ырыатыгар ыпсаран
Ырыа куттаах оҕолор
Ыралара туолуохтун
Ыраас суолга угуйан
Ыраах сирдии туруохтун!
Илин – арҕаа саҕахха
«Икки сулус» умайда
Итии тыыннаах күрэххэ
Икки сүрэх угуйда!
2014 с олунньу ыйга «Бытантай уоттара» хаһыат «Тускул» балаһатыгар тахсыбыта.
******
Ааҕыллыбатах хоһоон
Өркөн өйүнэн айыллан
Уус илиитинэн уһаарыллан
Талааннаах дьон тарбаҕынан
Таҥыллан оҥоһуллан
Ыраах сиртэн ындыы буолан
Чиэскэ сиртэн тиэллэн кэлэн
Күүтүүлээх күндү тэрил,
Маанылаах бастыҥ мал буол!
Сойбот сылаас сонуннаах
Саҥа хаһыаттары таһаара
Үтүө дьон аатын үйэтитэ
Үгүс кинигэлэри бэчээттии
Тохтоон туран хаалбакка
Алдьанар диэни адьас билбэккэ
Көхсүҥ иһигэр күрдьүгүнүү
Бэчээттээн бирдьигии тур диэн
Алгыһынан арчылаан
Тыл маанытынан талбалаан
Санаа үтүөтүнэн салайан,
Алҕаатаҕым буолуохтун.
Дом, дом, дом!
2015 с
«Бытантай уоттара» оройуон хаһыатыгар хаһыаты, кинигэни бэчээттээн таһаарар саҥа тэрил кэлбитигэр анаммыт алгыс хоһоон.
****
Дабайаанаҕа
Дабайаана хоһоонноро
Далай дириҥ чүөмпэлэрэ
Дууһа тохтоон сынньанар
Дьикти кэрэ дойдулара
Пегас аппыт көччүйэр
Поэзия толоонноро
Көмүс күммүт күөлэһийэр
Көҥүл санаа кырдаллара
Хомогойкоон хоһоонноргун
Холууптарга холуубун
Кыырай халлаан кырсынан
Көҥүл дайар көтөрдөргө
Дабайаана доҕотторбут
Дабай хоһоон чыпчаалын
Ыыта турууй сүрэхтэргэ
Ыраас иэйии абылаҥын!
2017 с
******
Тыл – күлүүс, Санаа – кынат
(Аллегория) Төрөөбүт тыл күнүгэр
Айан суола тыргыллар
Санаа кыла сыыйыллар,
Хоһоон тыла айыллар
Ырыа буолан иһиллэр.
Ыраас санаа кынатыгар
Олорсоммун көтөбүн.
Ыраах маҥан былыттарга
Ыттан тиийэн түһэбин.
Халлаан күөнэ арыллар
Ырай аана аһыллар
Көрүүй, дьоннор тураллар
Кими эрэ күүтэллэр
Ыҥыраллар, угуйаллар
Билбэт дьонум билэрдии
Минньигэстик мичээрдииллэр
«Бииргэ барыс» дэһэллэр.
Бэлэхтиэхпит дьиктини,
Көтөр күүһү, дьоҕуру
Ырай аанын арыйар,
Аптаах тылы – күлүүһү!
Көттүүм, көттүм ыраахха
Көттүм санаа күүһүнэн,
Көрдүм араас сирдэри,
Көрдүм Сири, халлааны!!!
2020 с Дьокуускай
*****
«Бытантай уоттара» оройуон хаһыатыгар хаһыаты, кинигэни бэчээттээн таһаарар саҥа тэрил кэлбитэ. Онно анаан маннык алгыс – хоһоон суруйбутум
Санааларым
Санааларым, санааларым,
Мин көтөр кынаттарым
Ыраах суолга аргыстарым
Сүппэт – саспат доҕотторум
Санааларым, санааларым
Арахсыспат аргыстарым,
Олохпор мин доҕотторум
Ыйар – сирдиир суолдьуттарым.
Санааларым, санааларым
Сүүрэр – көтөр сыһыыларым
Самнар, санааргыыр күннэрбэр
Саһар – бүгэр тоҕойдорум.
Санааларым, санааларым
Оҕо сааспар эргитэҕит
Сырдык иэйии кынаттыыгыт
Сылааһынан сыдьаайаҕыт.
Санааларым, санааларым
Таптал уотун күөдьүтэҥҥит
Эдэр сааспар эргитэҕит.
Эрчим күүһү эбэҕит.
Санааларым, санааларым
Омурҕанныыр орто сааһым
Омоон суолун булларбыккыт
Олох устун хаамтарбыккыт.
Санааларым, санааларым
Сүтэн – оһон хаалымаҥ,
Аара суолга хааллараҥҥыт
Арахсаҥҥыт, барымаҥ!
2021 с Саккырыыр
******
Ситтэрбэтэх ыра санаам
Ситтэрбэтэх ыра санаам
Ситтэриэхчэ ситтэрбэт,
Үрүмэччи буолан өрө дайар,
Сибэккигэ тиийэн түһэр.
Ситтэрбэтэх ыра санаам
Иннибэр куота сүүрэр
Чачырыы күлэ – үөрэ
Тиит күлүгэр тиийэн саһар.
Ситтэрбэтэх ыра санаам
Ырыа буолан үөһэ көтөр,
Тохтор тойук буолан
Сүрэхпэр киирэн сөҥөр.
Чап – чараас былыкка олорсон
Ыра санаам ыраатар
Күн уотугар күлүмүрдүү
Саҕахтарга тиийэн сүтэр.
Ситээрибин мин кинини
Сүүрэн бэдьэйэбин,
Сүрэхчээним ыга кууһар:
«Тохтоо, олор» — уоскутар.
«Куоттарбыккын бириэмэҕин
Көрүн эрэ бэйэҕин,
Ыра санаа кырдьыбат,
Кини талар эдэрдэри…
Атахтаргын элэтэн
Атах – балай сүүрүмэ,
Миигин кытта сылатан
Ууга – уокка түһэримэ»!
Мөхтө миигин сүрэҕим,
Ырааппыт ырабын сайыһа
Турдум сүрэҕим этэрин ылына,
Син сиппэппин билинэ.
2022 с. Саккырыыр
*******
Ийэм уонна Ийэ тылым
Тостор тымныылаах
Торулуур тохсунньу ый
Бастакы түүнүгэр
Төрөөбүппүт ийэбиттэн.
Айыылартан аналлаах чааспар
Орто дойдуга оройбунан түспүппүн
Кэлбиппин биллэрэн
Ытаан бэбээрбиппин.
Ийэм сылаас илиитэ
Миигин көтөҕөн ылбыта
Түөһүгэр сыһыары тутан
Эмиийин булларбыта.
Оччогуйкаан уоспун сэгэтэн
Аччыктаан айахпын атан
Тылбынан бигээн булбутум
Ийэм сымнаҕас эмиийин
Үчүгэйиэн, ийэм барахсан
Илгэлээх эмиийин үүтэ,
Испэр кутуллан киирбитэ
Сылытан, утутан барбыта.
Ийэм биһикпин
оргууй бигээбитэ
Иэйиилээх ийэ тылбынан
Биһик ырыатын ыллаабыта
Билэбин, ийэм тапталын
Эмиийин үүтүгэр иҥэрбитин
Ийэ тыл минньигэс амтанын
Кини дьиҥ сүмэтин, сүөгэйин.
Остуоруйа дьиктилэрин,
Кэрээбэт кэрэ кэпсээннэрин
Ийэбиттэн истэн улааппытым
Ийэ тыл кэрэтин сэргээбитим.
Сүппэтин сир ийэ үрдүттэн
Мин ийэм саҥатын дуораана,
Ийэ тыл иһирэх дорҕооно
Өбүгэм үйэлээх бэлэҕэ!
2023с Саккырыыр
*******
Олох суола
Эдэрбэр уолҕамчы санаабар
Олоҕум чаҕылхай буолуоҕар
Сиэдэрэй сибэкки ситэрэн
Олохпун киэргэтэн биэриэҕэр
Эрэнэр да этим эдэрбэр
Олох диэн уустук буоларын
Оройдоон билбэтэх оҕочоос
Олоххо арааһы көрүстүм
Олоҕу араастык ылынным
Олохтон элбэххэ үөрэнним
Кэннибэр хаалларбыт кэмнэрбэр
Түһүүлээх – тахсыылаах да күннэрбэр
Таҥнарыы, хоргутуу хомолто
Элбэҕи сүтэрии соһуччу да булуу
Баар этэ бу олоххо!
Сымыйаннан балыйыы
Ситиспити туора сотуу
Хайгыыр оннугар хараардыы
Харах уутунан сууннарыы
Баар этэ бу олоххо!
Абалааҕа доҕор – атас таҥнарыыта
Алдьатыылааҕа аат – суол былдьаһыыта
Өһүөннээҕэ – өстөөх харах көрүүтэ
Самнарыылааҕа – санаа тууйуллуута.
Баар этэ барыта бу олоххо
Куһаҕана хобу – сиби таһааччылар
Хомолтолооҕо – куһаҕантан үөрээччилэр
Содуллааҕа – сонордоһон сордооччулар
Кыһыылааҕа бэйэ үтүөтүн аахтан
Бэрт буолан көстөөччүлэр
Баар этилэр бу олоххо.
Кырдьык эрэ кыайыаҕын
Үтүө санаа баһыйыаҕын
Сырдык эрэ сыдьаайыаҕын
Саргылаах олоҕу салайыаҕын
Баҕарабын бу Олоххо!
2023 с Саккырыыр
******
Олох уонна Дьылҕа
Бүгүн мин олохпун
Ортолоон бараммын
Кэннибин хайыһан көрөбүн
Үгүс сыл хаарын оймооммун,
Уһун да суолу ыраата барбыппын.
Үлэни да элбэҕи оҥордум,
Үгүс дьоннордуун алтыстым
Үчүгэй үөрүүтүн да биллим,
Хомолто да үгүстүк
Хоммута дууһабар
Олох амтанын мин биллим
Аһыытын – ньулууну амсайдым.
Оо, олох барахсан арааскын,
Толору кыынньар кымыстаах
Оһуордаах – ойуулаах чорооҥҥун!
Кыыс оҕо буолан кырдалга
Кынтайан хаампытым.
Ийэ буолар дьолу билбитим.
«Эбээ» — диир саҥаттан
Манньыйа үөрбүтүм.
Түөрт оҕом олохпун киэргэтэр
Элбэх сиэн сүрэхпин манньытар
Хос сиэн үөрүүбүн үксэтэр
Олоххо дьулуурбун көҕүтэр.
Ыраах баар саҕаҕы сэгэтэр.
Ол эрэн бу бүгүн
Чанчыгым баттаҕа аастыйбыт
Кэтэҕим кытта күкээрбит
Бадаҕа дьэ кырдьыы буулаабыт.
Сып – сылаас суорҕаҥҥа суулаабыт
Эс, кэбис даа, Дьылҕам барахсан
Эмээхсин диэн эн миигин ааттаама,
Илиибэр токур торуоска туттаран
Иннибэр эн урутаан ойума,
Олоҕум суолун быһыма!
Өссө да олоруох курдукпун
Арыый да эрдэ дуу дии саныы
Сиппэтэх соругум бэрт элбэх
Сүрэҕим баҕата батарбат,
Арай уйуо дуо, ону сүһүөҕүм!
Дьылҕам барахсан бэлэхтээ,
Өбүгэм кэриэһин толорон,
Сирдээҕи олохпун ситэрэн
Өссө да олоруох кыракый,
Биир кэрэ кэрчиги!
2023 с. Саккырыыр