Ааһан эрэр сыл, Арассыыйа үрдүнэн Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр Оҕо саас сылларын “Маранга” этнокултуурунай киин сүрдээх түбүктээхтик, айымньылаахтык түмүктээн эрэр. Ол курдук, ааспыт нэдиэлэҕэ этнокултуурунай киин үлэһиттэрэ, итиэннэ нэһилиэк талааннаах ыччата Түгэһиир нэһилиэгин олохтоохторугар анаан бэртээхэй дьоро киэһэни тэрийдилэр. Онтон кэнсиэргэ киирбит харчы — 56600 солк. анал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарбытыгар көмө быһыытынан тутатына сыанаҕа туттарылынна.
«Бу билиҥҥи дьалхааннаах сэрии буола турар кэмигэр бары даҕаны курутуйабыт, биһиги курдук кыра улууска 60-ча уол анал байыаннай дьайыыга сылдьаллар. Кинилэр биһиги эйэлээх олоххо олорорбут туһугар хорсун санааларынан кыттыыны ылаллар. Анал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарбытыгар күүс-көмө, сүбэ-ама буолар, кыаллыбат да боппуруостары түргэн-тарҕан соҕустук дьаһайан, улахан көмөнү оҥорор волонтер кыргыттарбытыгар Лияҕа уонна Линаҕа улахан махталбытын тиэрдэбит, кинилэргэ баҕарабыт бөҕө доруобуйаны, тус олохторугар дьолу-саргыны,» — диэн «Маранга” ЭКК киин дириэктэрэ Розалия Макарова үрдүк сыанаттан бар дьонун иннигэр махталын биллэрбитэ дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.
Манна бэлиэтээн эттэххэ, ийэ дойдубут көмүскэлигэр сылдьар дьоммутугар саатар кыранан да буоллун диэн үтүө санаанан салайтаран кытыы нэһилиэк талааннаах, айымньылаах үлэлээх култуура үлэһиттэрэ кэнсиэрдиир күннэригэр сарсыарда 8 чаастан айаннаан баран, аара массыыналара алдьанан, күнүс 4.30 чааска кэлэн, балтараа чаас бэлэмнэнэ түһээт, сылайыыны-элэйиини киэр илгэн, таҥнан-саптан, киэргэнэн, дьоро киэһэни үрдүк таһымнаахтык ыыппыттара уонна ол күн кэнсиэрдээн баран төттөрү нэһилиэктэригэр айаннаабыттара. Бу курдук үтүө санаалаах биир дойдулаахтарбытынан киһи киэн туттар, хайҕыыр.
Кэрэни кэрэхсиир, үтүөнү түстүүр, кэскиллээҕи биһириир кустуурдар кэнсиэр устатын тухары ылбаҕай ырыалары тэҥэ быыһыгар көрдөөх сценкалары, пародиялары, үҥкүүнү-битиини тардан, көрөөччүнү кылгас кэм да чуҥкуппатылар. Көрдөөх күлүүлээх сценкалары сатабыллаахтык толоруу маастарыстыбатын баһылаабыт «Ньургуһуннар-Мэрлэнкэ” бөлөх, үгүс ырыа ааптара, мелодиһа, «Маранга” ЭКК тутаах үлэһитэ, быйыл “СӨ Бастыҥ култуура үлэһитэ” аат хаһаайына Стас Самойлов, эдэр кэскиллээх ырыаһыттар Варвара Шадрина, Мария Иванова, Саккырыыр сыанатыгар аан бастакытын сольнай ырыанан сүрэхтэнэр Александра Горохова ураты көмүс куоластарын, ылбаҕай ырыаларын киһи эрэ истэ олоруох… Ырыалар быыстарыгар көрдөөх сценкалары “Ньургуһуннар” бөлөх кэрэ аҥардара толорон, быарбыт быстыар диэри күлэн-салан, олохпутун уһаттахпыт дии. Кытыы нэһилиэк култууратын киинэ киин сиртэн тэйиччи олордор да олус айымньылаахтык, ис дууһаларыттан кыһаллан туран үлэлииллэрин киһи биһириир. Биллэн туран, туһааннаах кэккэ кыһалҕалар ханнык баҕарар ыраах нэһилиэккэ курдук баар аҕай буоллахтара, ол үрдүнэн сырдык аналларынан үтүөнү, кэрэни, сырдыгы түстээн, баар кыахтары туһанан, биир сиргэ олорон хаалбакка, киэҥ сирдэринэн тэлэһийэн, эбээн омук култууратын, фольклорун көдөрөллөрүн, сырдаталларын, ыччаты көҕүлүүллэрэ хайҕаллаах. 
«Биһиэхэ ааһан эрэр сыл араас тэрээһиннэринэн олус баай сыл буолла. Ол курдук, быйыл эргэ Саҥа дьылга улуус иһинэн Ороһуоспатааҕы розыгрыш оонньоппуппут. Сүрүн бириис икки киһилээх санаторийга сынньалаҥ. Бу путевканы “Северный колорит” диэн уус-уран холбоһук нөҥүө булан бириискэ туруорбуппут. Уопсайынан бу тэрилтэни кытта бииргэ үлэлэспиппит 3 сыл буолла. Өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа таһымыгар араас күрэхтэргэ кыттарбытыгар күүс-көмө буолаллар. Биллэн туран, ороскуотун бэйэбит уйунан туран киэҥ сирдэргэ баран кэлэбит. Дьоммутугар-сэргэбитигэр ураты интэриэһинэй тэрээһин буоллун диэн уонна биир өттүнэн көмөлөөх буоллун диэн тэрийэн, ити босхо путевканы эдэр ыаллар Валентина, Семен Стручковтар ылбыттара. Минеральные воды диэн дойдубут биир саамай биллэр-көстөр, аатырар санаторийа. Манна доруобуйаны көрдөрөн, тупсаран эмтииллэр, күҥҥэ үстэ доруобай аһылыгынан хааччыйаллар уонна култуурунай сынньалаҥы тэрийэн гид илдьэ сылдьар гына кэпсэтии барбыта. Эдэр ыал ийэлэригэр уонна тетяларыгар путевкаларын бэлэх биэрэн санаторийга сынньаппыттара. Биһиэхэ күүс-көмө, сүбэ-ама буолар киһибитигэр Варвара Валерьевна Обоюковаҕа (“Северный калорит” методиһа) улахан махталбытын “Маранга” ЭКК кэлэктиибиттэн уонна ахтыбыыстарын аатыттан тиэрдиэм этэ.
Санатар буоллахха, 2022 с. Санкт-Петербург куоракка “Краски Якутии” бэстибээлгэ кыттан кэлбиппит. Ити ситиһиибитин көрөн, учуоттаан, этнокултуурунай кииннэр икки ардыларыгар күрэххэ кыайыыны ситиһэн, босхо путевканы Култуура министиэристибэтэ биэрэн, Соҕуруу Сахалинҥа кыттан кэлбиппит. 2023 сылга Санкт-Петербург куоракка буолбут “Добровидение” норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлгэ эмиэ үрдүк таһымнаахтык кыттан, бэйэбит норуоппут фольклорун, ырыатын көрдөрбүппүт.
Онтон быйыл Москуба куоракка “Сокровище Севера” норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлгэ кыттан, “Кочевье Севера” ырыа күрэҕэр 1 истиэпэннээх Лауреат буолбуппут. Ырыа күрэҕэр биһиги улуустан Мария Иванова, Михаил Сотрудников уонна Саккырыыр орто оскуолатын үөрэнээччитэ Рая Другина кыттыбыта.
Аны сайын Татарстан өрөспүүбүлүкэтигэр Казань куоракка буолар “Планета искусств” норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлгэ кытта барар былааннаахпыт.
Онтон быйылгы биир сүдү ситиһиибит диэн Кустуур култууратын историятыгар аан бастаан “Ньургуһуннар-Мэрлэнкэ” кэлэктиибэ народнай ансаамбыл статуһун көмүскээтэ. Нэһилиэк иһигэр саҥа ыстаат көрүллэн үлэлииригэр суол арылынна. Онон, бу бөлөхпүт анал статуһу ылан өссө күүскэ эбээн норуотун ырыатын-тойугун, үгэһин тарҕатар, пропагандалыыр былааннаах уонна эдэр кэнчээри ыччаты көҕүлээн, үөрэтэн үлэтин салгыаҕа.
Манна даҕатан эттэххэ, биһиги кулууппут иһинэн «Нөлтэнкэ” драмтыйаатыр хас да сыл устата ситиһиилээхтик үлэлии турар. Ону таһынан эбии оҕолорго «Һэбдьэни» көр-күлүү тыйаатыра үлэлиир. Ааспыт ыйга И.И Постников аатынан драмбэстибээл буолан ааста. Онно биһиги оҕолорбут ситиһиилээхтик кытыннылар. Ити курдук кэнчээри ыччаттарбытын тыйаатырга сыһыаран талааннарын арыйабыт,” — диэн «Маранга” этнокултуурунай киин салайааччыта Розалия Николаевна үлэлэрин-хамнастарын сырдатта.
Бу курдук Кустуур нэһилиэгин култуура үлэһиттэрэ сылын аайы гастрольнай тур тэрийэн, үлэлэрин-хамнастарын атын нэһилиэктэринэн сылдьан көрдөрөр, уопут атастаһар үтүө идэлээхтэр.
“Кэлэн эрэр сылбыт хас биирдиибитигэр уонна эһиги чугас дьоҥҥутугар үлэҕэ- үөрэххэ, олоххо дьаһахха сонун арыйыыны, саргылаах саҕахтары, үрдүк ситиһиилэри, талба табыллыыны, тосхойдун! Эйэ-Дьол эҥэрдэстин, уйгу быйаҥ үксээтин!” – диэн кустуурдар алгыстарын тириэрдэллэр.
Сардаана Копырина