Үс күн устата Саха Өрөспүүбүлүкэтин ситэриилээх былааһа улуус үс нэһилиэгэр сылдьан нэһилиэнньэни кытары көрсөн, санааларын истэн, тэрилтэлэргэ сылдьан үлэ хаамыытын билсэн үлэлээтилэр.
Түмүктүүр мунньах тэрилтэлэр салайааччылара кыттыылаах Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталастыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Дмитрий Садовников салайыытынан буолла. Мунньах сүнньүнэн улуус баһылыга Иннокентий Стручков социальнай – экэнэмиичэскэй балаһыанньаны билиһиннэрдэ, былааннары үллэһиннэ, кыһалҕалары, харгыстары иһитиннэрдэ.
- Хоту сиргэ биир бастакынан, социальнай суолталаах ас – таҥас тиэллиитэ буолар. Үүммүт сылга “Арктическая торгово – логистическая компания” АО бородууктаны кыһыҥҥы суолунан тиэрдиигэ кэккэ усулуобуйаларын ыыттылар. Ол курдук, арктика улуустарын кытта дуогабар усулуобуйатынан 30% уонна онтон үөһээ урутаан төлөбүргэ ирдэбил туруорда. Биһиги улууспутугар бүгүҥҥү күҥҥэ 5 консигнатор үлэлиир. Бу ирдэнэр усулуобуйа консигнатордар аккаастаналларыгар тиэрдиэхтэрин сөп.
Иккиһинэн, тутуу боппуруоһа турар. 200 миэстэлээх “Хаарчаана” уһуйаан тутуута кэккэ сылларга бэбиэскэттэн түспэт. Бүгүҥҥү күҥҥэ 7 бөлөххө 160 оҕо сылдьар, дьиҥэ уһуйаан 110 эрэ миэстэлээх. Уочаракка балтараатыттан үс сааһыгар диэри 18 оҕо турар. Уһуйаан дьиэлэрэ 1953, 1956 уонна 1984 сс. тутуулар хаарбах туруктаахтар. Улуус салалтата балаһыанньаны өйдөөн, ааспыт сайын дьаһалта онуоха – маныаха диэри дьиэтин туран биэрбитэ.
Кустуурга уонна Дьарҕаалаахха оскуола – саадтар тутуулара. Кустуур оскуолата 2019 сыллаахха уокка былдьаммыта. Бүгүҥҥү күҥҥэ бу эбийиэк тутуута 2 уочаракка турар, судаарыстыбаннай экспертизаны толору ааспыт. Билиҥҥи кэмҥэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн суотугар бырайыак чопчулааһына ыытыллар. Санатан эттэххэ, 2022 сыл 3 кыбаарталыгар сыана көрдөрүүтүнэн эбийиэк тутуута 20% НДС учуоттаан, 1 млрд. 088 607,47 солк.тэҥнэһэрэ. Онтон Дьарҕаалаахха 40/25 миэстэлээх оскуола – саады туруорсаллар. Эбийиэк тутуута бырайыакка олоҕуран 454 860,8 солк. тэҥнэһэр. Бүгүҥҥү күҥҥэ тутуу үһүс уочараттаах.
«Ойгидо» түөлбэ хочуолунайа сүрүн туруорсуу. 6 МВт кыамталаах хочуолунай тутуута Ил Дархан Айсен Николаев соруктарыгар 28.02.2020с. №ПР -199-А1 киирэн турар. Түөлбэҕэ 89 дьиэ холбоноро ирдэнэр, манна 207 киһи олорор, онтон 13 элбэх оҕолоохтор, анал дьайыы кыттыылаахтара, эдэр дьиэ кэргэттэр бааллар. Түгэһиир нэһилиэгин дьаһалтата 2022 с. Олохтоох көҕүлээһиннэри өйүүр бырагыраамаҕа кыттан кыайан, оцинкованнай хахтаах пенополиуретановай турбалары атыылаһан улуус киинигэр тиэрдэн турар.
Маны тэҥэ, баһаарынай чаас, Полиция пуунун дьиэлэрэ тутуллаллара тоҕоостоох.
Уматык тиэллиитэ – тыын суолталаах.
Хоту сиргэ уматык баарыттан олох хаамыыта тутулуктаах. Ас – таҥас тиэллиитэ, айан – сырыы, булт – алт барыта уматык хааччыллыытын кытта быһа сибээстээх. Кэккэ сылларга таараламмыт уматыгы «Сахатранснефтегазсбыт» кыһыҥҥы кэмҥэ биирдэ, 300 туонна эрэ кэриҥэ уматыгы консигнатордарга тиэрдэр. Бу кээмэй аҕыйаҕын, тутатына сыллааҕы саппааһы төлөөн ыларга ночооттооҕун ааһан, олоххо үгүс кутталы суоһуур. Ол курдук, дьон уматыгы гаражтарга, сарайдарга, ханна кыалларынан аһаҕастык туталлар. Бу олус сэрэхтээх. Онон, биһиэхэ уматык станцията (АЗС) булгуччу наадалаах.
2023 сыл сэтинньи 21 күнүгэр улууска ниэп саппааһа суоҕунан ыксаллаах быһыы – магы биллэриллибитэ. Маннык түгэннэр сылын аайы хатыланаллар. Сүрүн биричиинэтэ ниэп харайар ыскылаат суоҕа буолар. Бүгүҥҥү күҥҥэ ГУП ОДьКХ улууска салаатыгар 2700 м3 иэннээх 9 единица ыстаал резервуар баар. Ниэп саппааһа сөптөөх кээмэйинэн хааччылларбыт наадатыгар, 5200 м3 иэннээх ниэп харайар ыскылаат тутуута ирдэнэр.
Маны тэҥэ, Иннокентий Николаевич «Первая зарплата» оскуола оҕолоругар бырайыак, төрүт дьарыкпытын утумнааччы табаһыт оҕолорбут хамнастара үс ый толору төлөнөрүн, оскуолалар матырыйаалынай – тэхиниичэскэй хааччыллыыларын, чэпчэтиилээх авиабилиэт кээмэйин улаатыннарары, Таалалаах, Кыһыл Балыктаах, Күөгүлүүр, Дьайбалаах, Үҥкүр уо.д.а. күөллэр уулара нуорматтан тахсыылара кутталлааҕын, Буора күөлү чинчийии, бөрөнү бултааһын, ынах сүөһүгэ комбинированнай субсидия көрүүтүн уо.д.а. нэһилиэнньэ уйгулаах олоҕун түстүүр этиилэр туруорулуннулар. Сити курдук, барыта 29 боппуруос туруоруллубутутан 20- тэ үлэҕэ ылылынна.
Дмитрий Садовников, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталастыбатын Бэрэссэдээтэлин I солбуйааччыта:
— СӨ Бырабыыталастыбатын бөлөҕө улууска үс күн устата сүрдээх тэтимнээхтик, таһаарыылаахтык үлэлээтибит. Эбээн Бытантай улууһун олохтоохторо дойдуларын сүрдээҕин диэн таптыыллара, бэриниилээхтэрин көрдүбүт – иһиттибит. Боротокуолга киирбит сүрүн боппуруостар бүгүн эрэ турбатахтарын бары билэбит. Онон, биир күнүнэн быһаарыллыаҕа диэн иччитэх эрэли биэрэр соччото суох дии саныыбын. Биһигиттэн тутулуктааҕын туруорса, этиигитин ылыннарыылаахтык киллэрэргэ туох баар кыахпытын, өйбүтүн -санаабытын ууран үлэлэһиэхпит.
Яна Рожина