Ааспыт 2024 сыл дойдуга Дьиэ кэргэн сылынан, Саха сиригэр Оҕо саас, улууска Тыа хаһайыстыбатын сылларынан биллэриллэн ыытыллыбыта.
Улууспут сайдыыта бастакытынан, бүддьүөтү сөптөөхтүк дьаһайыыттан, аттарыыттан тутулуктаах. Иэс — куус боппуруостара, былааннаммыт үлэлэр, үбэ суох хамсаабаттара биллэр. Онон, улууспут дьокутааттарын кытары мунньахтаан, сүбэлэһэн, саҥа 2024 сыллаах бүддьүөтү оҥорон ылыммыппыт.
СОЦИАЛЬНАЙ — ЭКОНОМИЧЕСКАЙ САЙДЫЫ
Тохсунньу 1 күнүгэр нэһилиэнньэ уопсай ахсаана 3118 киһи, мантан 53,2% үлэлиир саастаах. 2024 сыл түмүгүнэн үлэтэ суохтар учуоттарыгар 64 киһи турбут.
Улуус социальнай-экономическай сайдыытыгар сүрүн болҕомто ууруллан былааннаах үлэ ыытылынна. Ол курдук 2024 сыл түмүгүнэн үлэ – хамнас кэккэ ситиһиилэрдээх. Атыы – тутуу эргиирэ (розница) 438 мөлүйүөн 948 солк. тэҥнэстэ, былырыыҥҥыны кытта тэҥнээтэххэ 100,5 %.
Экономика бары хайысхаларыгар бөдөҥ уонна орто тэрилтэлэрин түмүгүнэн 14,6 тыһ. туонна таһаҕас тиэйилиннэ, 128,7 т. грузооборот оноһулунна. “Саккырыр” аэропорт нөҥүө 3226 пассажир көттө, 103,116 т. таһаҕас, 12,585 т. почта тиэлиннэ. 2023 с. түмүгүнэн 27 оҕо төрөөбүт буоллаҕына, 2024 сылга 21 оҕо. Биэнсийэ орто кээмэйэ 26 535,80 солк.
Бүддьүөт
Улууспут 2024 сыллааҕы бүддьүөтэ ”Эбээн-Бытантай национальнай улуус (оройуон)” МТ улуус Сэбиэтин дьокутааттарын сэбиэтин быһаарыытынан 2023 с. ахсынньы 26 күнүгэр ылыллыбыта.
Ылыллыбыт бүддьүөт уопсай дохуотун чааьһа 920 мөл. 997860 солк., ол иһигэр:
- нолуоктан уонна нолуоктан тутулуга суох киирэр тус дохуота 34 091 570 солк.
- дотация 371 021 200 солк.
- субсидия 765 800 солк.
- Субвенция 513 807620 солк.
- Бүддьүөт икки ардыгар бэриллэр трансферт 1 171 670 солк.
- Тастан киирбит көмө (безвозмездные поступления) 5 782 823, 05 солк.
2024 сыл устата бүддьүөккэ 5 чопчулааһын киирдэ. Улуус дохуот чааһа чуолкайданан, 1 млрд. 044 525 095 солк., ол иһигэр нолуоктан уонна нолуоктан тутулуга суох киирэр тус дохуот 56 037388, 95 солк. НДФЛ киириитэ 114.83% үрдээтэ, нолуок сулууспатын кытары сэргэ үлэлэһэн нолуок төлөөһүнэ ааспыт сылга 14 мөл.солк. харчынан эбилиннэ (2023 сылга 34 мөл.). Ниэп бородууктатыттан акциз киириитин дохуота 5 843 357, 69 солк.
Тастан киирии (безвозмездные поступления) — 5 782823, 05 солк. Ол курдук, “Алмазы Анабара” АО сөбүлэҥинэн 5 мөл.солк., улуус олохтоохторо 782 823, 05 солк. киирбитэ. Улуус дьокутааттарын кытары сүбэлэһэн 5 мөл.солк. Тыа хаһаайыстыбатын сылынан үүт аһы оҥорон таһаарар сыах ылыытыгар ыытарга быһаарыы ылыныллыбыта.
- 565 400 солк. сыах матырыйаалын атыылаһылынна(ООО “Комплект Плюс”, ИП Перебоева О.К.), 174 900 солк. сыах тэриллэрэ атыылаһылынна (ООО «Комплект Плюс, ИП Перебоева О.К., ИП Соловьев М.Н.), сыах ПСД -гар 180 тыһ. солк. төлөннө. Ордубут 4 мөл.079 700 солк. үүммүт олунньу ыйга собуот биһиги сайаапкабытынан оҥорбут тэриллэрбитигэр төлүөхтээхпит.
Улуус олохтоохторо хомуйбут харчыларыгар эбэн 855 тыһ.солк. дрон -детектордары атыылаһан байыас уолаттаргабытыгар ыыттыбыт.
2024 сылга уопсайа 16 муниципальнай-целевой бырагыраамма үлэлээтэ, уопсай үп — 37 116354, 48 солк.
Социальнай бэлиитикэ өйөбүлэ -1 108250,00 солк. :
— кыаммат, ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит дьоммутугар көмөҕө –785 тыһ. солк., ол иһигэр: Түгэһиир — 27 киһиэхэ 588 392, 32 солк.
Кустур — 8 киһиэхэ 200 000 солк.
Дьарҕаалаах — 1 киһиэхэ 10 000 солк.
- общественнай некоммерческай тэрилтэлэри тэрийии уонна өйөөһүн бырагыраама чэрчитинэн сыл аайы ыытыллар табаһыттар сүлүөттэригэр туһанылларыгар 5 ураьһа 276 500 солк атыылаһылынна, НКО госпошлинатын төлөбүрэ -5 тыһ.солк.
- доруобуйаларыгар хааччахтаах дьоҥҥо көмө иитинэн, истибэттэр уонна инбэлииттэр күннэригэр аналлаах тэрээһиннэргэ 34 тыһ. солк. ыытылынна. Инбэлииттэр уопсастыбаларын бэрэссэдээтэлэ Е.С. Слепцова көҕүлээһининэн анал дьайыыга харысхал сетка матырыйаалын ылыыга уонна агалыыгатиэйтэриигэ 78 550 солк. төлөннө.
Эдэр ыаллары дьиэнэн хааччыйыы-10 216 055, 15 солк.:
Барыта 13 эдэр дьиэ кэргэн субсидиянан туһанна.
- Түгэһииргэ 10, Кустуур – 2 уонна Дьарҕаалаахха 1.
Сокуоннай сааһын ситэ илик огҕолорго сэрэтии тэрээһиннэрэ-18 600 солк.
Сэрэтии үлэтин чочуйуу, быһаарсыы, ырытыһыы семинара ыытылынна. Оҕо көмүскэлин күнүгэр бириистэр ылылыннылар.