Буойун Яковлев Руслан Радомирович – «Баабыр» сырдык кэриэһигэр
Хайаан да эргиллиэм! Саха саллаата Аҕа дойду көмүскэлигэр, анал байыаннай дьайыыга барарыгар кэргэнигэр, оҕолоругар эрэннэрэн барбыт үс тыла. Ким тымтыктанан билиэй, чулуу ыччакка Үөһээ Айыылартан сирдээҕи олох амтанын билэригэр баара-суоҕа 37 сыл кэмчилэммитин? Элбэх харах уутун тохпут үс тыл…
Таптал туоһута
Яковлев Руслан Радомирович 1986 сыллаахха сэтинньи ый 13 күнүгэр Горнай улууһун Күөрэлээх нэһилиэгэр Римма Петровна, Радомир Прокопьевич Яковлевтар дьиэ кэргэттэригэр тапталларын бастакы туоһутунан — күүтүүлээх уол оҕонон күн сирин көрбүтэ. 2 киилэ 900 грамм ыйааһыннаах, 48 сантымыатыр уһуннаах саҥа киһи ийэтин өттүнэн Макаровтар киэҥ аймахтарыгар бастакы уол сиэнинэн, аҕатын аймахтарыгар Яковлевтарга иккис сиэн буолан төрөөн үөрдүбүтэ.
Кыратыттан сытыы, үгүһү билиэн-көрүөн баҕалаах уолчааннарын дьоно Уучук диэн таптаан ааттыыллара. Кинини баттаһа, утуу-субуу бырааттаммыта, икки балтыламмыта, онон улахан киһи сиэринэн, оҕолорун көрсөн абырыыра, батыһыннара сылдьан элбэххэ үөрэтэрэ.
Бэйэтин кыанар буолуоҕуттан дьиэ ис-тас үлэтигэр солбуллубат көмөлөһөөччү буола улааппыта, түргэн-тарҕан туттуулаах, хайдахтаах да ыарахан үлэттэн чаҕыйбат уол улахан аймахха үтүө холобур буолара. Бастакы оҕо, күүтүүлээх күндү сиэн буолан, тула өттүттэн мааныланан, истиҥ сыһыаҥҥа, күүстээх тапталга сууланан улааппыта.
Инники күөҥҥэ сылдьара
1993 сыллаахха билиигэ тардыһыылаах кырачаан уолчаан Күөрэлээх орто оскуолатыгар маҥнайгы кылааһыгар үктэммитэ. Бастакы күнтэн үөрэҕэр кыһаллар, араас күрэхтэргэ харса суох кыттар, кылаас, оскуола олоҕун өрө тардар чаҕылхай үөрэнээччитэ буолбута.
Математика, химия бэридимиэттэригэр ыытыллар улуустааҕы олимпиадаларга оскуолатын чиэһин хаста да көмүскээн, бочуоттаах миэстэлэри ылан, дьонун үөрдэрэ. Салайар, дьону түмэр күүстээх хаачыстыбата кыра эрдэҕиттэн биллэрэ, сылдьарын тухары бастакы күөҥҥэ сылдьан, саастыылаахтарыгар үтүө холобур буолара. Ол да иһин, сылын аайы ыытыллар байыаннай хаамыыга өрүү хамандыырынан талыллан, тутум үрдүүрэ.
2004 сыллаахха Күөрэлээх орто оскуолатын бүтэрбит эдэр уол тутатына Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай университет геолого-разведочнай салаатыгар харгыһа суох туттарсан киирбитэ, итиэннэ 2008 сыллаахха үөрэҕин ситиһиилээхтик түмүктээбитэ.
Үлэни үрдүктүк тутара
2009-2010 сылларга Горнай улууһун Октябрьскай нэһилиэгин дьаһалтатыгар ыччат испэсэлииһинэн таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Үлэлиир кэмигэр киирбит-тахсыбыт эдэр уол ыччаты түмэ тардан, араас улуустарынан кэнсиэртээн, санаа, уоппут атастаһан кэлэллэрэ. Итиэннэ аҕам саастаахтарга муус-мас ылан, кыһалҕаларын быһаарар биир таһаарыылаах үлэлээх ыччат быһыытынан хайҕанара.
2010-2020 сылларга «Анаабыр алмаастара» бөдөҥ тэрилтэҕэ 10 сыл дириҥ хорутуулаахтык үлэлээбитэ. Алмаас сууйар собуот тутуутугар сүрүн үлэһит кэккэтин хаҥаппыта. Бу кэмҥэ кини элбэх идэни баһылаабыта. Үгүс кэпсэтии, сүүрүү-көтүү түмүгэр элбэх эдэр уолаттары бырамыысаланнас эйгэтигэр үлэҕэ киллэрбитэ, батыһыннара сылдьан, элбэххэ үөрэппитэ-такайбыта.
Кырата суох уон сыл үлэлиир кэмигэр биир эрэбиллээх үлэһит быһыытынан үрдүктүк сыаналаммыта. Кини көмөтүнэн элбэх дьон эр киһини угуйар алмаас эйгэтин курдук былдьаһыктаах үлэҕэ киирэн, оннуларын булбут уолаттар махталларын истэн, санаалыын сырдаан, дьоҥҥо өссө көмөлөһөр, үтүөнү оҥорор баҕата күүһүрэрэ.
2021-2023 сылларга Горнайдааҕы ”Авиалесоохрана” тэрилтэтигэр баһаарынай-десантнигынан таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Бу тэрилтэҕэ эмиэ бэйэтин үчүгэй хаачыстыбатын көрдөрөн, өрүү буоларын курдук, холобурга, ытыктабылга сылдьара. Хас да улуустарынан хас эмэ мөлүйүөнүнэн хорумньулаах улахан ойуур баһаардарын умуруорсууга күргүөмнээхтик үлэлэспитэ.
Ол кэмнэргэ үлэлээбит кэлэктиибин дьоно: «Руслан ас астыы хаалар буоллаҕына, үөрэр аҕай этибит, эбэһээт бэрэски астаан, сыт таһааран алаадьылаан, минньигэс астаах көрсөрө», — диэн үтүө тылынан күн бүгүнүгэр диэри ахталлар.
2017 сыллаахха төрөөбүт дойдутуттан Күөрэлээхтэн улуус киинигэр көһөллөр, итиэннэ 2022 сыллаахха онно социальнай хантараагы туһанан, чааһынай бэкээринэ арыммыта, күн бүгүнүгэр дылы дойдун дьонугар минньигэс килиэбинэн күндүлээн, тохтоло суох үлэлии турар.
Хайаан да эргиллиэм…
2023 сыл, муус устар 26 күнэ. Руслан Яковлев кыра сааһыттан эһээтин — сэрии бэтэрээнэ Яковлев Прокопий Игнатьевиһы холобур оҥостор патриот санаата баһыйан, Аҕа дойду эйэлээх олоҕун, дьонун-сэргэтин көмүскүү, РФ Министиэристибэтин нөҥүө хантыраак баттаһан, «Баабыр» диэн аат-суол ылынан, быстах кэмнээх анал байыаннай дьайыыга аттаммыта.
Дойду көмүскэлигэр саҥардыы тиийбит буойуттарга Хабаровскай куоракка биир ыйдаах анал үөрэҕи аһардаллар. Баабыр Донецскай норуодунай өрөспүүбүлүкэ Волновахскай оройуонун Урожайнай сэлиэнньэтигэр 14-с анал гвардейскай биригээдэҕэ старшай разведчигынан ананар. Онно сылдьан буоларын курдук, өрүү инники күөҥҥэ сылдьар, саха уолаттарын барыларын биир тэҥник түмэн, онно дьэ чахчы салайар дьоҕурдааҕа хатарыллар.
Бииргэ сылдьар этэрээтин уолаттара бэйэлэрин күүстэринэн булуммут үптэринэн «Нива» массыына ылыналлар, анараа дойду тимирэр бадарааныгар иҥнибэккэ айанныырга сөптөөхтүк бөҕөргөтөннөр, түүннэри-күнүстэри бойобуой сорудахтарга сүүрэллэр, күннэтэ бааһырбыт буойуттары тыылга таһаллар.
Баабыр киирэн-тахсан, үгүс эриирдээх-мускуурдаах кэпсэтии түмүгэр гуманитарнай көмөҕө кэлбит квадроцикллартан биирдэстэригэр тиксэн, бэйэтин чааһыгар улахан көмөнү оҥорор. Ол ситиһиитин дьонугар олуһун астына, киэн тутта кэпсээбитэ.
10 эрэ хонук хаалбытын кэннэ…
Дойду көмүскэлигэр барбыт эдэр буойуттар түүннэри-күнүстэри, сылайары-элэйэри билбэккэ, ыксаллаах бойобуой сорудахха быыстала суох бараллар-кэлэллэр. Бу кэмҥэ Баабыр балаҕан ыйын 16 күнүгэр сототугар бааһырыы ылан, бэйэтин чааһыгар быстах кэмнээх эмтэниини ааһар. Балаһыанньа ыараан, Баабыр сотору-сотору инники кирбиигэ баран кэлэр, дьонугар сүтэ-сүтэ биллэн: «Барыта этэҥҥэ, сотору эргиллиэм…», — диэн быстах тылынан уоскутар…
“Уучуктаах өстөөх тоһууругар түбэспиттэр, суох буолбут диэн ватсапка суруйбуттар”, – диэн куйаар ситимигэр тарҕаммыт ыар сурах буойун дьонугар тиийэн, бу сотору кэминэн эригиллэн кэлиэхтээх уолларын эрэлин биирдэ самнарар…
Куһаҕан сурах хаһан албын буолбута баарай, 2023 сыл алтынньы ый 15 күнүгэр Баабырдаах түөрт буолан уустук, олус сэрэхтээх бойобуой сорудахха бараллар. Хомойуох иһин, өстөөх тоһууругар түбэһэн, тиһэҕэр дылы хорсуннук киирсии түмүгэр, хоодуот буойун сырдык тыына быстар. Дьиэтигэр эргиллиэн 10 эрэ хонук хаалбытын кэннэ…
Кини өссө баарыгар, анараа сылдьар кэмигэр, хорсун быһыыларын иһин «Эр санаа» уордьаҥҥа, «Хорсунун иһин» түөскэ кэтэр мэтээлгэ түһэрбиттэрэ эрээри, тыыннааҕар бу үрдүк наҕараадаларын көрбөтөҕө.
“Балаҕан ыйын бүтүүтэ анал бойобуой сорудахха барабыт диэн биллэрбитэ. Сорудах туһунан сиһилии кэпсээбэтэҕэ эрээри, куолаһыттан иһиттэххэ, ыарахан сорудах буолара биллэр этэ. Хайдах эрэ кэргэним куолаһыттан тута билбитим, баҕар, сэрэйбитим да буолуо… Ол сорудахтара ситэ бүппэккэ, хаста да төхтөрүйэн, төптөрү-таары бараллара.
Хас айаннаары гыннаҕын аайы: “Алгыстаа, алаадьылаа”, – диэн сорудахтыыра, бу санаатахха, долгуйаахтыыр эбит… Сэгэрим сыыһа, баҕар сүрэҕэ сэрэйээхтээбитэ буолуо. Ону биһиги, сылаас дьиэҕэ сууланан сытааччылар, ол дойдуга буола турар алдьарай хартыынаны, иэдээннээх быһыыны-майгыны хантан билиэхпитий?!
Миигин, оҕолорун, дьонун харыстаан, эппэт да буоллаҕа. Онтон бүтэһик сырыытыгар: “Биир эрэ күҥҥэ барабыт, сарсын сибээскэ тахсабын”, – диэн уоскуппута. Уонна сарсыныгар төннүөхтээх күнүгэр кэлбэтэҕэ, кэтэһии-манаһыы курдук киһини сиир туох да суох эбит этэ, күнү-түүнү быһа төлөпүөн маныыртан сору көрүү муҥун билбиппит.
Ол эрэн, тиһэҕэр диэри куһаҕаны санаабакка, эрэнэ күүппүппүт. Сарсыныгар анараа бииргэ сылдьар уолаттара быраатыгар Баабыр суох буолла диэн биллэрбиттэр этэ… Бүттэ…”, – диэн кэргэнэ Катя харах уулаах ол ыарахан кэми эргитэ кэпсиир.
Кыргыһыы хонуутугар 19 хонук
Дьоруойдуу охтубут буойуну кыайан таһаарбаккалар, охтубут толоонугар 19 хонук сыппыта. Үһүс сырыыларыттан, ол эбэтэр сэтинньи 2 күнүгэр табаарыстара этэ-сиинэ сэймэктэммит саллаат өлүгүн хостоон таһаарбыттара. Бастакы сырыыларыгар биир уоллара былдьанар, иккистэригэр өссө биир уол уол эчэйиини ылар. Өстөөхтөр – аһынар сүрэҕэ суох дьон, олох маныы сытан, биһиэттэрин охтортууллар эбит…
Саха саллаатын оруобуна ийэтин Римма Петровна төрөөбүт күнүгэр — сэтинньи 10 күнүгэр дойдутугар аҕалаллар. Дьиэтигэр Бэрдьигэстээххэ биир хоннороот, төрөөбүт сэлиэнньэтигэр Күөрэлээххэ ийэ буорун буллараллар.
20 сыл бииргэ
Руслан олоҕун аргыһын Катяны (Екатерина Михайловна Слепцова) кытта 2000 сыллаахха билсэллэр, ол саҕана уол ахсыс, онтон кыыс алтыс кылаас үөрэнээччилэрэ. 2005 сылтан ыкса билсэн, чугастык доҕордоһон, маҥнайгы, килбик таптал күүстээх иэйиитин билэллэр.
Эдэрдэр 2007 сыллаахха сүрэхтэрин холбууллар, итиэннэ ити сыл улахан тапталларын бэлиэтэ – бастакы уол оҕолоро Артур күн сирин көрөр. Ол кэннэ 2009 сыллаахха кыыстаналлар, Карина диэн сүрэхтииллэр. Итиэннэ 2021 сылга кыыс оҕо кэлбитигэр ыал аҕата: “Айыылартан айыллан кэлбит кыыс кэллэ, онон Айыына диэн ааттыыбын”, – бэйэтэ туруорсан туран ааттыыр.
Эдэр ыал тыа сирин олохтоохторун сиэринэн, эдэр ыал аҕата үлэһит киһи сиэринэн бултаан-алтаан, үлэни өрө тутан, булан-талан, дьонун аһатан-сиэтэн, хара анал байыаннай дьайыыга барыар диэри дьоллоохтук олорбуттара.
Дьоллоох ыал аҕата этэ
Руслан олоҕор таптаабыт соҕотох кыыһын кэргэн ылан, таптыыр киһититтэн үчүгэйкээн бэйэлээх үс утум салҕааччыларын бэлэхтэтэн, ис-иһиттэн аҕа, тапталлаах кэргэн буоларыттан дуоһуйара. Кэргэнэ Катя кэпсииринэн, олохтон эрдэ барарын билбит курдук, оҕолорун наһаа атаахтатан, биирдэ улаханнык мөхпөккө, маанылаан, харыстаан ииппитэ.
«Билигин санаатахха, наһаа да оҕо сылдьан билсибит эбиппит. Оччолорго мин 6-с эрэ, кини ахсыс эрэ кылааска үөрэнэбит, эппиккэ дылы, уол-кыыс диэн саҥардыы араарар сааспыт буоллаҕа. Биһиги ол сыл Үөһээ Дьааҥыттан Горнайга саҥа көһөн кэлбиппит.
Бастакы көрсүһүүбүтүн иккиэн субу бэҕэһээ курдук наһаа өйдүүбүт. Руслан: «Мин тутатына билбитим, эн — мин аналым буоларгын», — диэччи. 2005 сылтан бэйэ-бэйэбитин таптаһан, бииргэ буоларга быһаарыммыппыт. Оччолорго мин 10-с эрэ кылааһы бүтэрбит оҕо этим, кини бастакы кууруһу бүтэрбит устудьуон, номнуо улахан ыччат.
Ити кэмтэн ыла уонна арахсыбатахпыт, биллэн турар, бу ыал буолан олорон ааспыт 16 сылбыт тухары олохпутугар элбэх дьоллоох түгэннэри бииргэ атаарбыппыт, олох очурдарын, ыарахаттарын барытын сиэттиспитинэн туораабыппыт.
Аҕабыт дьиэ кэргэммитигэр саамай тутаах, барытын дьаһайар, быһаарар киһибит кини этэ. Ыраата да барар түгэнигэр, барытын эрдэттэн бэлэмнээн, итэҕэспитин баар гынан, быһаарбыта эрэ баар буолара. Хаһан да санаатын түһэрбэт этэ, 2020 сыллаахха Бэрдьигэстээххэ олорор дьиэбит уокка былдьаммытыгар даҕаны санаатын түһэрбэтэҕэ: «Барыта үчүгэй буолуо» диэн бигэтик эрэннэрбитэ.
Улахан оҕолорун кытта чугастык кэпсэтэрэ, олох киэҥ аартыгар бэлэмниирэ, сүбэ-ама биэрэн, доҕордуу сыһыаны олохтуура. Дьиэ кэргэнинэн бииргэ айылҕаҕа сынньанары, онно-манна барары-кэлэри наһаа сөбүлүүрэ. Бу олорбуппут тухары кэтэх тардыстан, дыалата-куолута суох мээнэ сылдьыбытын бу диэн өйдөөбөппүн, биир сиргэ тэһийбэт этэ.
Куруук, ханна да буоллун, барытыгар инники күөҥҥэ сылдьыан баҕарара, ылсыбыта барыта кыайыылаах-хотуулаах тахсара.
Аны асчыта, бурдук аһыгар тиийэ бэйэтэ астаан соһутара. Төрөөбүт күммэр куруук бэйэтэ астаан, бырааһынньык остуолун тэрийээччи. Билигин аттыбар баара буоллар, маннык кэпсии олоруом этэ дуо… Бэйэтин ыга кууһан олорон, олохпор көрсүбүт соҕотох тапталбар чуумпу махталбын этиэм этэ буоллаҕа…», — кэргэнэ харааста саныыр.
Туолбатах баҕа санаата
Руслан инникигэ былаана үгүс этэ. Ол саҕана «гектар муодата» кэлэ, тарҕана илигинэ, дириҥ толкуйдаах, мындыр өйдөөх эдэр ыал аҕата Уһук Илин гектар бырагырааматынан икки сир ылбыта. Бииригэр Бэрдьигэстээх киириитигэр кафе-сервис, иккис сиригэр Күөрэлээҕин нэһилиэгэр сайылык сиригэр туристическай база тэрийэн үлэлэтэр улахан былааннааҕа. Билигин баара буоллар, бу икки баҕа санаатын сүүрэн-көтөн, олоххо киллэрэр түбүгэр умса түһэ сылдьар буолуо этэ дии саныыбын.
Буойун аата умнуллубат
Саха саллаата Руслан Радомирович Яковлев – Баабыр суох буолбутун да иһин, кини албан аатын саха дьоно умнубат. Ол курдук, Күөрэлээх орто оскуолатыгар 2024 сыллаахха олунньу 28 күнүгэр кини аатын үйэтитии истиэндэтэ арыллыбыта.
2024 сыл ыам ыйын 9 күнүгэр «Саха» көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа «Дойдубут туһугар» диэн анал биэриитигэр Баабыр туһунан биэрии тахсыбыта.
2024 сыл ыам ыйын 25 күнүгэр олохтоох дьаһалта тэрээһининэн анал байыаннай дьайыыга хорсуннук бэйэтин тыынын толук уурбут буойуҥҥа Кыайыы скверигэр пааматынньык туруорбуттара. Төрөөбүт нэһилиэгэр, итиэннэ улуус иһинэн сылын аайы анал военизированнай эстафета ыытыллар. Ойуур хаһаайыстыбатын 85 сыллаах үбүлүөйүнэй кинигэтигэр саха саллаатын Руслан Яковлев албан аата кыһыл көмүс буукубанан суруллан, үйэ сааска үйэтийбитэ.
Кини эркин курдук эрэнэр киһилэрэ, үтүө сүбэһит, элэккэй, эйэҕэс майгылаах, эппиэтинэстээх, тулуурдаах, эппит тылыгар турар, үтүө санаалаах, хорсун, сэмэй киһи быһыытынан үтүө өйдөбүл буолан үйэлэргэ хаалыа.
Оҕом аны төннүбэт…
Ийэтэ Римма Петровна Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэрин көрсө, хаартыскаттан көрөн олорор тыыннаах оҕотун мөссүөнүн оҕуруонан олус бэрткэ тиһэн, бартырыатын оҥорон таһаарда. Сүтүктээх ийэ төһө да бириэмэ аастар, оҕотун санаатар эрэ, хараҕын уутун кыаммат:
— Оҕобут Руслан, биһиэхэ Уучук, биһиги дьиэ кэргэнҥэ бастакы, күүтүүлээх оҕонон күн сирин көрбүтэ. Икки ыйыгар улаханнык ыксатан турардаах, арай биир күн уолбут ытаа да ытаа буолла. Биэксэр көрөөт, ис тэһэҕэс буолбут диэн быһаарда.
Суһал көмөнөн түргэн үлүгэрдик оройуон киинигэр балыыһаҕа киирдибит, суһал авиациянан куораттатабыт диэн буолла. Онтон хата быраастар бэйэбит тиийиэхпит, эпэрээссийэҕэ бэлэмнээҥ диэн биллэрдилэр. Хата, барыта этэҥҥэ ааһан, уонча күнүнэн үтүөрэн таҕыстыбыт.
Онтон аны үс сааһыгар ытаан баран тыынын ылбакка, уолбут сирэйэ көҕөрөн барда. О-о, ыксал буолла, эмиэ биэксэри ыҥырдыбыт, бастакы суһал көмөнү оҥорон, бэттэх кэлбитэ. Ол кэннэ оҕобутун олох ытаппат буола сатыырбыт. Ити икки түгэн олох сүрэхпэр иҥэн хаалбыт.
Оҕобут барахсан оскуолаҕа үөрэнэр кэмигэр биирдэ да дириэктэргэ ыҥырыллабатахпыт. Кыра сааһыттан оҕоттон эрэ ураты аһыныгас, наар үөрэ-көтө сылдьара. Оҕолору түмэр, салайар хаачыстыбата кыра эрдэҕиттэн биллэрэ, куруук бастакы күөҥҥэ сылдьара.
Байыаннай хаамыыга өрүү хамандыырынан талыллан, оҕобут дьоһуннанан хаалара. Аҕабыт уолаттарын тиэхиньикэҕэ, бултка-алка наар батыһыннара сылдьан үөрэппитэ, онон оскуола саҕаттан матасыыкылы, массыынаны иҥнибэккэ ыытара.
Бэлиитикэҕэ туох быһыы-майгы буола турарын, быыбарга кимнээх турбуттарын, дойду балаһыанньатын барытын аҕатын кытта тэбис-тэҥҥэ ырытыһар ураты көрүүлээҕэ. Оскуоланы бүтэрээт, «Биир ньыгыл Арассыыйа» партия кэккэтигэр киирбитэ.
Онтон бу анал байыаннай дьайыы саҕаламмытын кэннэ олох тэлэбиисэртэн түспэт, сонуннары көтүппэт буолбута. Эһээтэ Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа, эһээтинэн наһаа киэн туттара, онон да эбитэ буолуо, мин эмиэ туора туруо суохтаахпын диэн бэйэтин баҕа өттүнэн хантыраак баттаһан, хайаан да эргиллэн кэлиэм диэн эрэннэрэн барбыта.
Алтынньы 15 күнүгэр, ыар сураҕы истиэхпит иннинэ, төрөппүт сүрэҕэ сэрэйэр эбит, олох тугу да гыныахпын баҕарбат буолбутум, бэкээринэбэр ас астыахтаах киһи бэйэбэр сынньалаҥ бэринним. Күнүм оннук таах хаалан хаалла.
Онтон сарсыныгар кыра уолбут: “Уучуктаах өстөөх тоһууругар түбэспиттэр, суох буолбут диэн ватсапка суруйбуттар”, — диэн төлөпүөнүнэн эттэ. Миэхэ ити ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии иһилиннэ. Ийэ сүрэҕэ оҕотун бу буола сытарын илэ көрүөр диэри итэҕэйбэт буоллаҕа…
Оҕобутун хаһан кыргыһыы хонуутуттан таһааралларын кэтэһэр ыарахан, хараҥа күннэри- түүннэри көрсүбүппүт. Утуйар уу умнуллан, харах уута тохтообот… Төрөппүт оҕону көмөрө курдук бу орто дойдуга ыар сүтүк суох, син биир билигин да итэҕэйбэппин, хайдах эрэ хараҕа уоттанан, ааны тэлэччи аһан, эрчимнээхтик хааман киирэн, дьаһайбытынан барыах курдук күүтэ саныыбын.
Бэйэни албыннаныы буоллаҕа, мин оҕом аны хаһан да төннүбэт… Оҕобутун наһаа да суохтуубут, ахтабыт, күлэн-үөрэн киирэн кэлиэх курдук саныыбын. Сылдьарын тухары киһи санаатын көтөҕөр этэ, «безвыходных положений нет» диэн девизтээх этэ… Оҕом барахсан, олорон ааспыт олоҕо, элэккэй бэйэтэ хаһан да умнуллуо суоҕа.
Саамай чугас киһим, олохпор көрсүбүт соҕотох тапталым
«Аан бастаан анал байыаннай дьайыы саҕаламмытыгар кэргэним букатын уларыйан хаалбыта, сонуннары көтүппэт буолбута. Онтон киһим олох да онно барабын диэн кыра-кыралаан этэн аһарар буолан хаалбыта. Мин ол саҕана, иэдээни эппинэн-хааммынан билэ илик киһи, оонньуу курдук, кулгааҕым таһынан истэн кээһэрим: “Ол-бу буолума, ханна да барбаккын, ыыппаппын!” – диирим.
Онтон биир күн киһим: “Көрдөрүнэ сылдьабын, хамыыһыйа ааһабын”, – диэтэ, мин үлэтинэн көрдөрүнүүнү ааһа сылдьар диэн, аахайбатым. Онтон эмискэччи: «СВО-ҕа баран эрэбин, атаар», — диэн сүрэхпин хайыппыта. Араастаан бары этэ сатаан, букатын истибэтэҕэ. «Хайаан да эргиллиэм…» — диэн тылын биэрэн барбыта. Быһаарыммыт эр киһи иннитин ылбаппын онно дьэ өйдөөбүтүм.
Анараа тиийбитин кэннэ, Хабаровскай куоракка үөрэх бара сылдьар кэмигэр байыаннай чааһыгар кыра кыыспынаан тиийэн көрсүбүппүт. Онно олох үлтү хаайан, кэлиҥ диэн көрдөһөн, ылларбыта. Оччолорго кыра кыыспыт балтараа эрэ саастаах этэ.
Биир нэдиэлэ наһаа үчүгэйдик сылдьан, аҕабытын көрсөн кэлбиппит. Хантан билиэмий, ол тиһэх көрсүһүүбүт буоларын… Дьылҕа Хаан ыйааҕа олус да ыарахан эбит, биһиги олохпутугар хаһан да маннык ыар сүтүк кэлиэ дии санаабат этибит.
Аҕабыт суох буолбутун кэннэ наһаа да эрэйи көрдүм. Биирдэ өйдөммүтүм, бэйэм сатаан тугу да быһаарбат киһи эбиппин, наһаа бэлэмҥэ олоро үөрэммит эбиппин. Кини баарыгар туохха да кыһаммат этибит, инникигэ эрэлбит күүстээх этэ. Былааммыт элбэх да этэ.
Биир сүрүн сыалбыт – саҥа дьиэ. Ол баҕатын анал байыаннай дьайыыга барыан иинитигэр туппута. Ол дьиэбитигэр баара-суоҕа биир эрэ сыл олордо. Кэнники санаатахпына, тапталым барытын эрдэ былааннаабыт эбит. Соҕотох хаалан баран, барыта кини эппитинэн дьиэбитин ситэрдим, баара буоллар, көрөрө буоллар, үөрүө аҕай этэ…
Улахаттар оҕолорбун кытта биһиги аҕабыт суох буолбутун өйдүүр дьон буоллахпыт, онтон кыра кыыспыт барахсан: «Паапа ханна баарый?», — диэн ыйытан, сүрэхпин хайа сотор… Саамай чугас киһим, олохпор көрсүбүт соҕотох тапталым, быдан дьылларга бырастыы! Олус да ахтабын, суохтуубун. Эйигинэ суох олохпут атын, курус…
Элбэх оҕолоох амарах аҕа, тапталлаах кэргэн, хаарыан саха ыччата Баабыр кыргыһыы толоонуттан кыайыы көтөллөнөн, хайаан да тыыннаах эргиллиэхтээх этэ. Хомойуох иһин, кэргэнигэр эрэннэрбит тыла туолбата… Кини албан аата, эрдээх сүрэҕэ хааннаах кыргыһыы толоонугар үйэ сааска хаалла… Быдан дьылларга быраһаай, Күөрэлээх чаҕылхай уола Баабыр!
Валентина ДОГОЮСОВА, хаартыскалар дьиэ кэргэн тус архыыбыттан ылыныллылар
Убайым барахсан өлөн хааллым диэн төһө эрэ хомойдо…
Биһиги убайбыт саамай эрэнэр эркиммит, сүбэһиппит-амаһыппыт этэ. Улахан оҕо буолан, дьоммут барар-кэлэр кэмнэригэр дьиэһитинэн хаалара, ас астыыра, оһох отторо, ис-тас үлэни толороро, биһигини олус кыһаллан көрөрө-харайара.
2007 сыллаахха ыал буолан баран, дьоммутугар бастакы күүтүүлээх уол сиэни бэлэхтээбиттэрэ. Күүтүүлээх бырааппын наар көрөр этим, ол саҕана убайым Дьокуускайга үөрэнэрэ, ол сылдьан өрөбүллэригэр кэллэҕинэ, миэхэ оҕо көрөөччүтүгэр, араас кэһии аҕалара.
Оҕо сааспытын санаатахха, олус элбэх үөрүүлээх түгэн элбэх буолара. Ол эрэн, биир киһи өйүгэр баппат, дьикти түгэни кэпсиэхпин баҕарабын.
Байыаннай дьайыыга сылдьар кэмигэр, балаҕан ыйын 26 күнүн түүнүгэр түүл түүһээтим. Арай алаас устун хааман иһэбин, ол иһэн аарыма маска тиийэбин, аллараа көрбүтүм – убайбар барарыгар биэрбит харысхала сэбирдэҕинэн дэлби көмүллэн сытар.
Хайа-а, бу Уучук харысхала тоҕо манна сытарый диэт, уһуктан кэлбитим. Тута ийэбэр кэпсээтим, онтон убайбар куһаҕан түүл түүһээтим диэн суруйдум. Онуоха убайым: “О-о, ама, ыла кэлбиттэрэ буолуо дуо? Үүртэлээтиҥ ини…”, – диэбитэ.
Онтон: «Биэс күннээх ыарахан бойобуой сорудахха барыахтаахпыт, дэлби алаадьылаа… ”, — диэн көрдөспүтэ. Мин ол күн сирбин-уоппун аһаттым, биэс күнэ этэҥҥэ ааспыта, хата, ватсап ситимигэр статус таһаарбытын көрөн олуһун үөрбүтүм.
Суох буолуон үс күн инниттэн түүнүн олох утуйбат буолбутум, харахпын симтим эрэ хара киһи муннуктан тахсан кэлэн миигин одуулуу сатыыр, оннук үс күн сордоммутум. Онтон алтынньы 16 чыһыыла сарсыардатыгар ийэм видео сибээһинэн эрийбитэ, арай мин көрдөхпүнэ олус кырдьыбыт, сылайбыт, кубарыйбыт дьүһүннээх.
«Хайа, хайдах буоллун?» — диэбиппэр, “Тугу да гыныах санаам кэлбэт, саатар наһаа куһаҕан түүл түүһээтим. Уучук сибээскэ тахсыбатаҕа иккис күнэ. Били уустук бойобуой сорудахтара бүппэккэ, иккистээн ыыппыттар…”,- диэтэ. Мин сүрэҕим сэрэйбиттии күүскэ мөхсүбүтэ, ол күн убайым барахсан алтынньы 15 чыыһылатыгар сырдык тыына быстыбытын билбиппит.
Дьэ, онтон саҕаламмыта, утуйар-утуйбат күннэрим, биирдэ утуйаары сытан испэр баһаалыста хайдах буолбуккун, хаһан кэлэргин биллэр диэн көрдөспүтүм. Ол түүн түһээтэхпинэ, убайым аан хостон тахсан кэлэр уонна көрүдүөр түннүгүн сабыытын арыйан баран: “Кэл, кэл”, – диир.
Көрбүтүм, түөрт буолан хааман истэхтэринэ, утары түөрт киһи кэлэн «Здорово! Здорово!» — дии-дии дорооболостулар. Бэйэтин дьоно эбит дии санаатым, хардары ааһан иһэн анараа өттүттэн кэлээччилэр автомат хостоон баран ытыалаан бардылар.
Мин: «Хайа, бэйэлэрин дьонун ыттылар буолбат дуо?!» — диэн аймалҕан түһэрэбин. Ону киһим: «Чэ, билиэҕиҥ, 9 ыйынан 19 чыыһылаҕа кэлиэҕим», — диир. Ол күннэр тухары убайым түүлбэр миигин сирдьит оҥостубута, туох-хайдах буолуохтааҕын барытын миигиннэн эттэрбитэ.
Тиһэх суолугар атаарарбытыгар Саха уонна Россия былаахтаах 14 массыына баар буоларын, бэл, сөмөлүөккэ кимнээҕи кытта көтөн кэлбитин ааттаталаабыта (өлбүт буойуттар)… «Некрополь» бырастыылаһыы саалатыгар бойобуой доҕотторо кэлбиттэрэ уонна засадаҕа түбэспитин эппиттэр, оруобуна мин түүһээбитим курдук өстөөхтөр буолуохсуттар Арассыыйа таҥастарын кэтэн кубулунан баран ытыалаабыттар эбит…
Сарсыныгар төрөөбүт бөһүөлэгэр Күөрэлээххэ тиһэх суолугар атаарыыга кини эппитин курдук 14 массыына баара. Бэс ыйын 19 күнүгэр үс кыыс кэннэ күүтүүлээх төрдүс уол оҕо күн сирин көрбүтэ. Убайым барахсан өлөн хааллым диэн төһө эрэ хомойдо, ол иһин миэхэ уол оҕо буолан иккистээн төҥүннэҕэ ….
Бииргэ төрөөбүт кыра балта Наталья
Этэҥҥэ эргиллэн кэллэхпитинэ, дьиэбит аттыгар үөрэн-көтөн турара бу баар харахпар…
Баабыр 2023 сыллаахха бэйэтин баҕатынан анал байыаннай дьайыыга кэлбитэ. Биир этэрээккэ, биир ротаҕа түбэһэн, биир иһиттэн аһаан-сиэн, дьиҥнээх бойобуой доҕордуулар этибит.
Баабыр уол дьиҥнээх патриот, хорсун сэрииһит, мэлдьитин «Только вперед» диэн тулхадыйбат тыллааҕа. Бастакы күнүттэн хорсун, күүстээх санаалааҕын, хайа да ыксамыр түгэҥҥэ доҕотторун бырахпат, төһө да ыарахан балаһыанньаҕа биир бастакынан көмөҕө кэлэр эрэллээх сүбэһит-амаһыт этэ. Мэлдьи үөрэн-көтөн аралдьытара, наар тугу эрэ дьарыгыран, тугу эрэ гынан, киирэ-тахса сылдьара.
Мин атын хайысхаҕа инники кирбиигэ бардахпына сирин-уотун аһатан, үөһээ Айыылартан көрдөһөн, алҕаан ыытара. Этэҥҥэ эргиллэн кэллэхпитинэ, дьиэбит аттыгар үөрэн-көтөн турара бу баар харахпар… Кини барар түгэнигэр мин долгуйа күүтэрим.
Анал соруктаах сүрүн разведкалыыр управлениеҕа (спецназ) сулууспалыыр улахан баҕа санаалааҕын эппитэ, спецназка түбэспититтэн ис-иһиттэн астынар, киэн туттар этэ. Баабыр эрэллээх, бойобуой доҕор, кини аттыгар киһи туохтан да куттаммат, саллыбат этэ. Төһө да кылгас кэм иһигэр буоллар, олус чугастык доҕордоспуппут.
Итинник хорсун уолаттар бу орто дойду олоҕуттан суох буолалларын киһи сатаан ылыммат. Табаарыһым барахсан мэлдьи санаабар, сүрэхпэр баар, бойобуой доҕорбун тыыннааҕым тухары өйдүү-саныы сылдьыаҕым.
Бойобуой табаарыһа Антон Федоров – «Якут»
Доҕорум билигин тыыннааҕа буоллар наһаа да үчүгэй буолуо этэ…
Русланныын Хабаровскай куорат казарматыгар билсибиппит. Анараа иккиэн бииргэ көтөн тиийбиппит. Бастакы бойобуой сорудахтарбытын иккиэн тэҥҥэ толорбуппут.
Баабыр киһи быһыытынан олох чаҕылхай ыччат этэ, кэпсээннээх-ипсээннээх, билиитэ-көрүүтэ киэҥ, ханнык баҕар тиэмэҕэ кимниин баҕар тэҥҥэ кэпсэтэр мындыр киһи этэ.
Кинини кытта сырыттахха киһи чуҥкуйбат этэ, итиэннэ кини аттыгар олох куттаммат этибит, хайдах эрэ барыта этэҥҥэ ааһан хаалааччы. Ураты күүстээх айылгылааҕа. Дойдубутуттан көмө кэллэҕинэ, көмөлөһөн, бэрсэн абырыыра.
Үс бойобуой сорудахпыт кэннэ тус-туһунан сылдьар буолбуппут. Бастаан бааһырыы ылбытыгар мин таһаарбытым, улахан Соколунан баран ылбытым. Ону эппитэ: «Эйиэхэ гуманитарнай көмө кэллэҕинэ, өссө биир Сокол ылыам» диэбитэ. Эппит тылыгар турарын билэр этим.
«Эйигин билэр этим, эйигинниин көрсүөхтээхпитин ис дууһабынан таайар этим…», — диирэ. Уонна тугу элбэҕи этиэхпиний, табаарыһым миэхэ улахан сүтүгүм…. Билигин тыыннааҕа буоллар наһаа да үчүгэй буолуо этэ… Быдан дьылларга бырастыы, бойобуой доҕорум Баабыр!
Байыаннай анал дьайыыттан бойобуой доҕоро Василий Лебедев — «Махтал»
Сылаас өйдөбүл өрүү сүрэхпэр
Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ түөрт бииргэ төрөөбүттэн Уучук улахаммыт. Бу убайдарым диэн, үс сааспыттан игин өйдүүр буолтум буолуо. Уучук кыра сылдьан сыанаттан түспэт этэ, ыллаан да ылара, үҥкүүлээн да көрөрө, КВН-ҥа, сыаҥкаҕа да кыттара. Саамай көхтөөх кини буолара.
Онтон биһиги, үс буолан туохха да кыттыбат этибит, арай аҕыйах сыл ансаамбылга ыллаабыппыт. Урут, 90-с сыллар бүтүүлэригэр, дьиэ кэргэнтэн биир киһи кэнсиэркэ кыттар буоллаҕына, төрөппүттэрэ, бииргэ төрөөбүттэрэ босхо киирэллэрэ, ону убайым кыттар дии-дии ааһа турарбын өйдүүбүн.
Уучук наһаа оҕомсох этэ, аны астаабыт аһа минньигэһэ! Баттахпын өрө охсон, уһуйааҥҥа илдьэрин хаһан да умнубаппын, алын кылаастан 4 кылааһы бүтэриэхпэр диэри оскуолаҕа диэри таһара-аҕалара, онтон арыый улааппытым кэннэ ыраахтан, хараҕынан атаарар буолбута, кэннин эргиллэн көрө-көрө аргыый хаама турар бу харахпыр көстөр.
Убайым барахсан син биир төһө да улааттарбыт, көрө-истэ сылдьара, ол саҕана дьоммут бэкээринэлээхтэрэ, дьиэҕэ элбэхтэ бэйэбит хааларбыт. Дьэ, ол оннук түгэн үүннэҕинэ, убайбыт тутум үрдүү түһэрэ, аптарытыат буолара, улахан киһи быһыытынан дьиэһит эппитинэһин сүгэрэ: оһох оттон хачыгырыйар, ас астыыр, биһиги бүөбэйдиир. Кини тылыттан тахсыбат этибит.
Убайбыт барахсан сырдык мөссүөнэ, кылгас эрээри, чаҕылхай олоҕо, оҥорбут үтүөлэрэ хаһан да умнуллуо суоҕа.
Бииргэ төрөөбүт балта Аграфена
Убайым барахсан үтүө холобур буолан, сүрэхпэр өрүү тыыннаах
Убайым төһө да суох буолбутун иһин наар саныыбын. Билигин да итэҕэйбэппин, хайдах маннык буолан хаалла диэн абарабын. Кини улахан убай быһыытынан, тылыттан тахсыбат этибит, үөрэтиитэ-такайыыта кытаанах буолара.
Оҕо сылдьан наар сэриилээх, атаакалаһыылаах оонньуур этибит, кини наар хамандыыр буолара. Өстөөхтөр уонна сэбиэскэйдэр диэн арахсан сэриилэһээччибит. Кини наар эһээбит курдук буолуон баҕарар этэ, эһээтинэн киэн туттара. Кыра сааһыттан лидерскэй характердаах этэ, наар бастакы буола сатыыра уонна онтукатын хайаан да ситиһэрэ.
Мүччүргэннээх сырыыларбыт элбэх этэ. Убай киһи быһыытынан наар батыһыннара сылдьан, онно-манна үөрэтэрэ, үгүһү сүбэлиирэ. Оҕо сааһыттан инникитин эрдэттэн былаанныыра уонна онтун толороро. Билигин кэлэн сөҕөбүн.
Аҕабытынан эмиэ киэн туттара, кини курдук депутат буолуон баҕарара. Оскуоланы бүтэрээт, «Биир ньыгыл Арассыыйа» баартыйатыгар чилиэнинэн киирбитэ, аҕатын кытта тэбис-тэҥҥэ бэлиитикэни ырытыһара.
Төрөппүттэрбит биһигини, оҕолорун, сиэрдээх буоларга, инники күөҥҥэ сылдьарга, кыайыылаах-хотуулаах, киһи киһитинэн буоларга ииппиттэрэ. Кинилэртэн биһиэхэ күүстээх өрүттэрэ, бастыҥ хаачыстыбалара барыбытыгар бэриллибит дии саныыбын.
Убайбын наһаа суохтуубун, билигин баара буоллар, күлэн-үөрэн, эмиэ да кытаанахтык этэн көрөн, син биир биһигини көрө-истэ сылдьыа этэ дии саныыбын. Кылгас да буоллар, чаҕылхай олоҕу олорон аастаҕа диэн уоскутуна эрэ саныыбын.
Убайым барахсан, биһиги сүрэхпитигэр өрүү тыыннааххын, эн ситиспэтэххин оҕолоруҥ ситиһиэхтэрэ, олорботох олоххун биһиги салҕыахпыт. Быдан дьылларга быраһаай…
Бииргэ төрөөбүт быраата Радомир
Бастыҥ уолбут этэ
Биһиги Русланныын уһуйааҥҥа бииргэ иитиллэн, оскуолабытын бүтэрбиппит. Кинилиин эт-саастыы буолан, оҕо эрдэхтэн эн-мин дэһэн, бииргэ улааппыппыт.
Кыра кылаастарга чугастык доҕордоһор этибит, кини ыал улахан оҕото буолан олус эппиэтинэстээх буолара. Төрөппүттэригэр быраатын, балтыларын көрсөн көмө киһитэ этэ, бэйэтэ ас астыыра, хобуораһы, бискибиити ааһан иһэн буһарара. Мин, бурдук астан тэйиччи киһи, олус сөхпүппүн, соһуйбуппун өйдүүбүн.
Руслан төрөөбүт күнүн сыл аайы бэлиэтииллэрэ, миигин хайаан да ыҥырара. Ийэтэ Римма Петровна остуол хотойорунан ас тардан, улахан бырааһынньык тэрийэрэ.
Аҕата Радомир Прокопьевич оҕолоругар кузовтаах, таас түннүктээх, ааннаах мас салааска оҥорбута, ол салаасканы ымсыыран, сөҕө-махтайа көрбүппүн өйдүүбүн, олох дьиҥнээх массыына курдук этэ. Билигин, улаатан баран, биһиги да ол массыына салааскаҕа хатааһылаан хаалбыппыт диэн сылаас өйдөбүл хаалбыт.
Биирдэ противогаз атыылана турарын истэн, хантан харчы булбуппутун өйдөөбөппүн, ону атыылаһа сүүрбүппүт, бэйэтэ даҕаны сыаната удамыр этэ, өр да өр уочараттаан, баҕалаах малбытын атыылаһан, үөрүү-көтүү, дьол бөҕө буолбуппутун өйдүүбүн. Ол саҕана туһалаабыта диэххэ сөп, сайыҥҥы баһаар буруотугар туох да буолбаккын, харах да аһыйбат этэ.
Биир сайын Русланнаах сүөһүлэрэ сиэмэни сиэн, иһэ үллэн, өлөн хаалаахтаабыта, онно Руслан ынаҕын аһыйан ытаабытын өйдүүбүн, кини оннук аһыныгас этэ.
Оскуолаҕа сылдьан Руслан математикаҕа, физикаҕа, информатикаҕа ордук күүстээх буолара. Атын да биридимиэттэргэ туйгуннук үөрэммитэ. Кылаас олоҕор, оскуола тэрээһиннэригэр барытыгар көхтөөхтүк кыттара. Саас, күһүн айылҕаҕа көрүлээн, бэһиэлэй күммүтүн атаарарбыт.
Улахан кылаастарга тахсан баран 9 Маай параадыгар Русламмыт солбуллубат хамандыыр буолара. Эһээтин олуһун өрө тутара, кыра кылаастарга наар эһээтин уордьаннарын, мэтээллэрин иилинэн параадка кэлэрэ.
Бары тутуспутунан оскуолабытын 2004 сыллаахха бүтэрэн, ким үөрэххэ, ким үлэҕэ тардыһан, олох киэҥ аартыгар үктэмиппит. Оскуола да кэнниттэн сибээспитин быспатахпыт, билсэр этибит. Руслан оскуола кэннэ үөрэнэн, ыал буолан, киирэн-тахсан, тылыгар ылыннарар буолан, «Алмазы Анабара» Саха сирин биир тутаах, бөдөҥ тэрилтэтигэр бэрткэ үлэлээбитэ.
Миигин эмиэ кэпсэтэн үлэҕэ ылларбыта, сүбэлээн-амалаан, көмөлөһөн үс сыл фабрикаҕа бииргэ үлэлээбиппит. Фабрика үлэтин барытын билэрэ, эппиэтинэстээх, сүрүн үлэһит быһыытынан сыаналанара. Хоту үлэлии сылдьан улахан ытыктабылы ылар этэ, элбэх доҕоттордооҕо.
Кэнники сылларга тимиринэн күүскэ дьарыктаммыта, этин-сиинин сайыннарбыта. Күүстээх санаалаах, айылгылаах буолан санаабыт санаатын, туруоруммут сыалын өрүү ситиһэрэ.
Оҕо сааспыт доҕоро Руслан куруук биһиги өйбүтүгэр-санаабытыгар тыыннаах курдук хаалыаҕа. Кини олорботох олоҕун оҕолоро салҕыахтара, ситиһиэхтэрэ.
Кылаас аатыттан суруйда Александр Александров
Үөрэнээччим сырдык мөссүөнэ умнуллубат
Мин Русланнаах кылаастарыга 1997 сылтан, ол эбэтэр бэһис кылаастан оскуоланы бүтэриэхтэригэр диэри кылаас салайааччытынан сылдьыбытым. Кинилэр алын кылааска Раиса Сидоровна Потапова диэн бэрт үчүгэй учууталга үөрэммиттэрэ, онон миэхэ бэрт түмсүүлээх, көхтөөх 12 үөрэнээччи кэлбитэ.
Оскуолаҕа ыытыллар тэрээһиннэргэ оҕолор бары көхтөөхтүк кытталлара. Руслан сымнаҕас майгылааҕа, үөрэҕэр үчүгэйдик үөрэнэрэ, оҕолор ортолоругар атыттартан барытынан лаппа чорбойоро, бэйэтин санаатын этэ үөрүйэх, спортка дьоҕурдаах, оҕо эрдэҕиттэн кытаанах, эр санаалаах, ылыммыт соругун хайаан да тиһэҕэр тиэрдэргэ кыһанар уол буолан, наар хайҕабылга сылдьара.
Оҕолор күһүн, саас айылҕаҕа тахсан сынньаналларын астыналлара, оонньоон-көрүлээн, дуоһуйан төннөллөрө. Саҥа дьылга сылын аайы араас маскараат буолаллара, фантазиялара сүрдээҕэ, Руслан инсценировкаҕа талаана арыллан, ситиһиититтэн үөрэрэ.
Үрдүкү кылааска үөрэнэ сылдьан, кылааска харчы киллэрэр сыалтан, ыаллыы сытар Атамай орто оскуолатыгар кэнсиэртээн, биир саастыылаахтарын кытта билсэн-көрсөн, оонньоон-көрүлээн, олуһун астынан кэлбиттэрэ. 2004 сыллаахха сайын биир кэлим судаарыстыбаннай эксээмэннэрин бары этэҥҥэ туттаран, бары сиэтиспитинэн олох киэҥ аартыгар үктэммиттэрэ.
Билигин бары үөрэхтэнэн, ыал буолан, оҕолонон-урууланан, олоххо миэстэлэрин булан олороллор. Кэлин биирдэ эмит көрүстэххэ, оҕолорум үөрэ-көтө көрсөллөрө, кэпсэтэн-ипсэтэн, күннээҕи олохторун, ситиһиилэрин үллэстэн ааһаллара киһини үөрдэр.
Русламмыт эр санаата баһыйан, дойдутун көмүскүү анал байыаннай дьайыыга сылдьан, эдэр сааһыгар сырдык тыына быстыбытыттан сүрдээҕин хараастабыт, хомойобут. Кэлэр көлүөнэҕэ кини албан аата умнуллубакка, өрүү ааттана туруоҕа диэн эрэнэбит.
Кылаас салайааччыта Ньургуяна Анатольевна Николаева
Кырачаан патриот
Мин Русланы бастакы кылаастан үөрэппитим. Кинини таптаан бары Уучук диэн ааттааччыбыт. Кыракый бэйэтэ сибэкки тутуурдаах, истиҥ мичээрдээх кылааспар киирэн кэлбит күнэ билигин да харахпар баар. Болҕомтолоох хараҕынан дуосканы, миэли интэриэһиргээн көрбүтэ.
Бастакы күнүттэн ис сүрэҕиттэн кыһаллан үөрэнэн барбыта. Билиигэ тардыһыыта таһыччы этэ, барыны-бары интэриэһиргиирэ, оннук да курдук, ыйытыга да элбэх буолааччы. Буукубалары үөрэтэн, бэрт түргэнник аахпыта, суруйбута, ордук суот өттүгэр күүстээх этэ.
Төрөппүттэрэ Римма Петровна, Радомир Прокопьевич барытыгар кыһаллаллара, араас тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кытталлара. Руслан кылааспытыгар спортивнай сектор буолара. Бииргэ үөрэнэр оҕолоро кини тылын истэн, олуһун сөбүлээччилэр. Оскуола иһинэн ыытыллар «Смотр песни и строя» күрэххэ хамандыыр буолара.
Оҕолору салайарын сөбүлээччи, патриотическай өйө-санаата мантан саҕаламмыта диэтэхпинэ, сыыспатым буолуо. Кылаас чааһыгар Аҕа дойду сэриитин бэтэрээннэрин туһунан кэпсээтэхпинэ, интэриэһиргээн истээччи, араас ыйытыктары биэрэрэ. Айылҕаҕа таҕыстахпытына Руслан бастыҥ оонньууну, көрү-нары тэрийээччи кини буолара.
Кыратыттан оҕолору кытта уопсай тыл булар, көнө, сэмэй майгылааҕа. Төрөппүттэрэ чахчы патриот буоларыгар кыһаллан ииппиттэрэ. Кыайыы күнүн аайы Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕар, эһээлэрин кэриэстээн, тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн уураллара. Аҕалара Радомир Прокопьевич эһээлэрин уордьаннарын, мэтээллэрин Кыайыы күнүн аайы оҕолорун түөстэригэр кэтэрдээччи.
Руслан оскуоланы бүтэрэн, бастакы тапталынаан Катялыын ыал буолан, үс оҕону төрөтөн, дьоллоохтук олорбуттара. Уолларын Артуру эмиэ үөрэппитим. Устудьуоннуу, вахтаҕа үлэлии сылдьан, дойдутугар кэллэҕинэ, үөрэ-көтө кэпсэтээччи.
Анал байыаннай дьайыыга сылдьар видеота ватсабынан тарҕаммытын көрбүтүм, чахчы Ийэ дойдутугар бэриниилээх буойун буолан мин харахпар көстүбүтэ. Хомойуох иһин, Дьылҕа Хаан ыйааҕа ыарахан эбит. Олорботох олоҕун оҕолоро салгыахтара, аҕаларын аатын чиэстээхтик сүгүөхтэрэ диэн бигэ эрэллээхпин. Уучукпутун хаһан да умнуохпут суоҕа, куруук тыыннаах, этэҥҥэ сылдьар курдук саныахпыт.
СӨ Норуот үөрэҕириитин туйгуна, Учууталлар учууталлара, үлэ бэтэрээнэ,
бастакы учуутала Раиса Сидоровна Потапова
Киһи эрэнэр киһитэ этэ
Табаарыспынаан Русланныын 2004 сыллаахха Дьокуускайдааҕы государственнай университет геолгого-разведочнай факультетыгар үөрэнэ киирэн баран билсибиппит. Бастакы күнүттэн сытыы-хотуу, киирэн-тахсан, билсэн-кэпсэтэн, лидерскай хаачыстыбатын тута көрдөрбүтэ.
Үөрэнэр кэммитигэр араас мүччүргэннээх сырыылары, умнуллубуат түгэннэри тэҥҥэ атаарбыппыт, бэйэ-бэйэбитин хардарыта көрсөн, хайабыт да ким да аатын түһэн биэрбэтэҕэ. Ол саҕаттан кинилиин бииргэ туохтан да саллыбакка, куттаммакка ханна баҕар барыахха сөбүн итэҕэппитэ.
Руслан бэлиитикэни интэриэһиргиирэ, билиитэ-көрүүтэ киэҥ этэ, дойдутун өрүү үрдүккэ тутара. Быыбар хандьыдааттарын, дьокутааттары, арааһынай бэлиитиктэри эндэппэккэ билэрэ. Сорох ол саҕана онтон тэйиччи этибит, бу санаатахха, билэ да сатаабат эбиппин.
«Биир ньыгыл Арассыыйа» паартыйаҕа киирбитигэр, тоҕо киирдиҥ диэн ыйыппыппын өйдүүбүн, биһиги, оту-маһы тоҕута тэбиэлии сылдьар эдэр дьон, оччолорго уһуну-киэҥи толкуйдаабат ыччат буоллахпыт. Бу санаатахха, кини дьиҥнээх патриот хааннаах эбит.
Устудьуон доҕотторбутуттан аан маҥнайгынан ыал буолан, аҕа аатын дьоллоохтук сүкпүтэ. Доҕорбут өрүү инники күөҥҥэ сылдьара, дьон киниэхэ курдаттыы тардыһара. Ол да иһин, анал байыаннай дьайыы саҕаланаатын, патриот санаата баһыйан, Ийэ дойду көмүскэлигэр биир бастакынан баҕатыйан барбыт дьонтон биирдэстэрэ буоллаҕа.
Доҕорбут Руслан кылгас да буоллар, чаҕылхай олоҕу олорон аастаҕа, кини ситэ олорботох олоҕун биһиги, доҕотторо, кини оҕолоро, дьиэ кэргэнэ салҕыахпыт диэн эрэнэбин.
Однокурснига, табаарыһа Артур Слепцов
Элбэххэ үөрэппит-такайбыт чулуу уолбут этэ
Русланы кытта бииргэ үөрэммиппит, устудьуон сылларбытыгар үөрэх практикаларыгар бииргэ сылдьан, этэргэ дылы биир балааккаҕа олорон, биир иһиттэн аһаан, ыкса доҕордуу этибит. Билигин санаатахха, умнуллубат кэмнэр элэҥнээн ааспыттар эбит.
Мин “Алмазы Анабара” тэрилтэҕэ үлэлии киирбиппэр, Руслан номнуо үлэлээбитэ ырааппыт этэ. Кини онно алмаас хостуур фабрика тэбэр сүрэҕэр – сепараторщик — ТСУ диэн дуоһунаска дириҥ хорутуулаахтык үлэлии сылдьара. Биир саамай дириҥ билиилээх-көрүүлээх, сыаналанар үлэһит диэтэхпинэ, мөккүөр суох.
Биһиги фабрикабытыгар кини эмиэ кэлэн элбэх саҥа сүүрээни киллэрбитэ. Ол үлэ хаамыытын түргэтэтэр, итиэннэ үлэ хаачыстыбатын тупсарыыга толук уурбута. Кини уопуттаах үлэһит буолан, саҥа үлэлии кэлбит уолаттары үөрэтэн-такайан, идэҕэ бэриниилээх уолаттары чочуйан хааллартаабыта. Ол уолаттара билигин бэйэлэрэ настаабынньык буола үүнэн-сайдан, таһаарыылаахтык үлэлии-хамныы сылдьаллар.
Руслан киһи быһыытынан эйэҕэс, мындыр өйдөөх, туруоруммут сыалын ситиһэр, тиһэҕэр тиэрдэр бастыҥ хаачыстыбалааҕа. Наар саҥаны билэ сатыыра, иннин ылан баран тэйэр үгэстээҕэ, ол ситиһиитин үөрэтэн, чинчийэн, уолаттарга тиэрдэрэ. Хайдах эрэ кини эппитэ барыта сөп курдуга, кини үөрэттэҕинэ, уолаттар түргэнник ылыналлара, Русламмыт оннук үчүгэй киһи этэ.
Талааннаах киһи барытыгар талааннаах дииллэрэ киниэхэ олус барсар дии саныыбын. Кини спортка, үөрэххэ, үлэҕэ, араас саҕалааһыннарга, көргө-нарга да буоллун, инники күөҥҥэ сылдьар биир чаҕылхай ыччаппыт этэ. Элбэххэ үөрэппит-такайбыт чулуу уолбутун хаһан да умнуохпут суоҕа, кини мин сүрэхпэр өрүү баар буолуоҕа.
Однокурснига, доҕоро Олег Шарин