Ол курдук, ааспыт бээтинсэ күн тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын атыы – эргиэн дьаарбаҥката киэҥ далааһыннаахтык ыытылынна. Тэрээһини улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын салалтата көҕүлээтэ.
Дьоһун чааһы улуус баһылыга Иннокентий Стручков эҕэрдэ тылынан арыйда.
- Үтүө күнүнэн, күндү биир дойдулаахтарым! Тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин ытык – мааны бэтэрээннэрэ, бүгүҥҥү күҥҥэ үлэлии – хамсыы сылдьар күндү дьоммут! Биһиги улууспут өрөспүүбүлүкэҕэ бу салаа үс көрүҥүн тэҥинэн тутар, соҕотох улууһунан биллэр. Онон сиэттэрэн уонна тыабыт хаһаайыстыбатыгар сөптөөх болҕомто туһаайылларын ситиһээри, биһиги ааһан эрэр сылы Тыа хаһаайыстыбатын сылынан биллэрэн атааран эрэбит. Бу иитинэн сыл устата үгүс тиһиктээх үлэ ыытылынна. Ол курдук, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ өйөбүлүнэн, «Саха сүөһүтэ» генофондаҕа ХТ Чаалый сирин ходуһаларыгар мелиорация ыытта. Бу сүрдээх көдьүүстээх буолла. Оттооһуҥҥа хаһааҥҥытааҕар да, бука бары түмсэн саба түһэн былааны куоһардыбыт, үтүө түмүгү ыллыбыт. Түгэнинэн туһанан, окко кыттыспыт дьоммутугар улахан махталбын биллэрэбин. Кэккэ сылларга адьырҕа мэнээктээһинэ күүскэ бэлиэтэннэ, бу таба иитиитигэр улахан хоромньуну таһаарар. Бу сылга бөрөнү бултааһыҥҥа анал дьаһал таһааран, күрэх биллэрбиппит. Манна сыл түмүгүнэн ордук элбэх бөрөнү бултаабыкка “Буран” көлө уонна миэстэлэспиттэргэ уматык бириис көрбүппүт. Сайын аайы оттооһуҥҥа, таба ыстаадаларыгар тахсан үлэлиир оҕолорбутун көҕүлүүр сыалтан хас биирдиилэригэр харчынан бириэмийэ көрдүбүт. Улууспут тыатын хаһаайыстыбатын инникитэ кэнчээрибит илиитигэр, онон, төһө кыалларынан бу салааҕа сыстар оҕолору бука бары өйүүрбүт тоҕоостоох. Маны тэҥэ, бу күннэргэ СӨ тыатын хаһаайыстыбата ыыппыт күрэһин түмүктэрэ билиннэ. Манна биһиги улуус кыайаммыт, үүт аһы оҥорон таһаарар цех ылар кыахтанныбыт. Тыа хаһаайыстыбатын бэтэрээннэрин эмиэ умнубаппыт. Кинилэр эҥкилэ суох үлэлэрин холобур оҥостон, үтүө сүбэлэрин ылынабыт. Сити курдук, сыл устата үлэбититтэн кылгастык билиһиннэрдим. Инникитин өссө үгүс соруктар, торумнар бааллар. Барыта этэҥҥэ олоххо киирэригэр бигэтик эрэнэбин. Түгэнинэн туһанан, дойдум дьонун кэлэн иһэр саргылаах Саҥа дьылынан итиитик – истиҥник эҕэрдэлиибин! Биир санаанан салайтаран, төрүт салааларбытын өрө тутан, аныгы олох хаамыытын кытта тэҥҥэ үктэһэн үлэлиэххэ – хамсыахха, улууспут чэчирии сайдарын ситиһиэххэ!
- Үөрүүлээх түгэнинэн, тыа хаһаайыстыбатын салалтатын сүрүннүүр исписэлииһэ Тимур Слепцов эҕэрдэлээтэ, итиэннэ таба хаһаайыстыбаларыгар, окко сайыҥҥы кэмҥэ үлэлээбит оҕолорго, бу эйгэҕэ үчүгэй көрдөрүүлээхтэргэ махтал суруктары, Бочуот грамоталарын туттарда.
Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ биир сүрүн көстүүнэн атыы – эргиэн дьаарбаҥката, бэйэ хаһаайыстыба, дойдум аһын күрэһэ буолла. Манна Түгэһииртэн уонна Дьарҕаалаахтан барыта 5 хаһаайыстыба кыттыыны ылла. Кыттааччылар күүскэ бэлэмнэммиттэрэ көрөөччүнү сэҥээртэ, эгэлгэ астаах, олус кэрэ көстүүлээхтик киэргэтиллибит сандалылар мустубут дьону манньыттылар. Остуолларга киһи туох суоҕуй, диэн сөптөөх быһыы – майгы үөскээтэ. Манна баар хоту сиргэ эриэккэс перепелка сымыыта, индюк этэ, балык эрэ арааһа, кус – хаас этэ да барбаккын. Хаһаайыстыбалар иитэр сүөһүлэрин иһэ, хаана, этэ араастаан астаммыт, кутуругуттан муоһугар тиийэ, бэл диэтэр үүттэн сыр хас да көрүҥүн тэлгэттилэр. Суол соччото суоҕун аахсыбакка, барыга бары өрүү көхтөөх, эдэр фермер Матрена Баишева Дьарҕаалаахтан айаннаан кэлэн кыттыбыта хайҕаллаах. Кустуурдар кэлбэтэхтэрэ сөхтөрдө. Дьүүллүүр сүбэ барытын сиһилии көрөн, амсайан, маннык түмүк таһаарда.
«Дойдум аһа», бирииһи Аллараа Бытантай нэһ.дьаһалтата туруорда:
1 миэстэ – Старостина А.Е., 10000 солк.
2 миэстэ — Николаев С.И., 7000 солк.
3 миэстэ – Баишева М.П. – 3000 солк.
«Бэйэ аһа», бирииһи Түгэһиир нэһ.дьаһалтата туруорда:
1 миэстэ – Николаев С.И., 15000 солк.
2 миэстэ – Слепцова С.Д., 10000 солк.
3 миэстэ – Баишева М.П., 5000 солк.
Номинацияларга бирииһи Үөһээ Бытантай нэһ.дьаһалтата туруорда.
«Саамай сыалаах ойоҕос»:
Кыайыылаах —Николаев С.И., 5000 солк.
“Саамай улахан дьарҕаа”
Кыайыылаах — Старостина А.Е., 5000 солк.
“Эриэккэс ас”
Кыайыылаах — Ковалева И.И., 5000 солк.
Сити курдук, кыттааччылар бары илии тутуурдаах, өттүк харалаах үөрэн – көтөн тарҕастылар. Көрөөччүлэр да, ас амтаннааҕын атыылаһан астынан бардылар.
Дьаарбаҥкаҕа ыаллыы Дьааҥы улууһуттан кэтэһиилээх ыалдьыттар “Тымныы чыпчаала” СХПК кэлэн атыы-тутуу үлүскэнэ буолла. Дария Слепцова, СХПК бэрэстэбиитэлэ: Биһиги сылга иккитэ кэлэн бородууксуйабытын атыылыыбыт. Сүрдээх хамаҕатык барар, ордук арыы, үүт ас түргэнник ылаллар. Эбээн Бытантай улууһун олохтоохторун үбүлүөйдээх сылгытынан эҕэрдэлиибит! Тыа хаһаайыстыбата – норуот сүрүн баайа, онон бу салаа сайдарыгар үлэлээҥ – хамсааҥ.
Сүрүн салаа тэрээһинин бырааһынньыктыы быһыыга иилээн – саҕалаан Мария Афанасьева, Степан Слепцов ыыттылар. “Аянеса”, “Тугусил” ансаамбыллар үҥкүүлэрин, Ангелина Слепцова, Мария Аммосова ылбаҕай ырыаларын бэлэхтээн киэргэттилэр.
Яна РОЖИНА.